तहव्वूर राणाची भारतातील प्रत्यार्पणास स्थगिती देण्याची अमेरिकेकडे मागणी

तहव्वूर राणा आणि संजय भंडारी : फाईल फोटोज.

नवी दिल्ली: 26/11 च्या मुंबई दहशतवादी हल्ल्यातील आरोपी तहव्वुर राणा याने भारतीय अधिकाऱ्यांना टाळण्याच्या शेवटच्या प्रयत्नात अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयात दोनदा धाव घेतली आणि भारतात प्रत्यार्पणाला तात्काळ स्थगिती देण्याची मागणी केली. न्यायालयासमोर तहव्वूर राणा यांनी असा युक्तिवाद केला की, मुंबई हल्ल्यातील आरोपी पाकिस्तानी वंशाचा मुस्लिम असल्याने, त्याला भारतीय तुरुंगात छळ होणे किंवा मृत्यूचा धोका आहे.

2 मार्च रोजी दाखल केलेल्या नवीनतम अर्जात, शस्त्रास्त्र विक्रेता संजय भंडारीच्या भारतात प्रत्यार्पणाला रोखणाऱ्या लंडनमधील उच्च न्यायालयाच्या किंग्ज बेंच डिव्हिजनच्या 28 फेब्रुवारीच्या निर्णयाचा उल्लेख करण्यात आला आहे. यूके न्यायालयाने ‘छळ किंवा अमानुष किंवा अपमानास्पद वागणूक’ दिली जाण्याचा धोका असल्याचे नमूद केले आहे. “जर छळाच्या शक्यतेमुळे भंडारीला भारतात प्रत्यार्पण करता आले नाही, तर याचिकाकर्त्याला आणखी मोठा धोका आहे आणि त्याचे प्रत्यार्पणही केले जाऊ नये,” असे त्याच्या अर्जात म्हटले आहे. राणाच्या अर्जात असा युक्तिवाद करण्यात आला होता, की त्याचे भारतात प्रत्यार्पण करणे संयुक्त राष्ट्रांच्या छळाविरुद्धच्या कराराच्या अटी लागू करणाऱ्या अमेरिकन कायद्याचे उल्लंघन करेल. शस्त्रास्त्र विक्रेता संजय भंडारीच्या प्रकरणाचा हवाला देत, रामाच्या अर्जात म्हटले आहे की यूके न्यायालयाचा निर्णय अनेक अहवाल आणि विधानांवर आधारित होता, ज्यामध्ये भारत सरकार वारंवार छळ करत असल्याचे अधोरेखित केले गेले आहे, ज्यामुळे अनेकदा पोलिस कोठडीत मृत्यू होतात.

“भंडारीच्या निर्णयावरून असे दिसून येते की याचिकाकर्त्याला छळ सहन करावा लागण्याची भीती आहे, ज्यामुळे मृत्यू होण्याची शक्यता आहे, जी यूके न्यायालयाने भारताला प्रत्यार्पण करण्यास नकार दिल्याने दिसून येते,” असे अर्जात म्हटले आहे. भारताने 26/11 च्या दहशतवादी हल्ल्यात सहभागी असलेल्या पाकिस्तानी वंशाच्या कॅनेडियन नागरिक राणाचे प्रत्यार्पण करण्याची मागणी केली आहे, ज्यामध्ये किमान 174 लोकांचा मृत्यू झाला होता आणि 300 हून अधिक लोक जखमी झाले होते. आतापर्यंत, राणा लॉस एंजेलिसमधील तुरुंगात आहे. यावर्षी 25 जानेवारी रोजी, अमेरिकन सर्वोच्च न्यायालयाने अशा निर्णयाविरुद्धची त्याची पुनर्विचार याचिका रद्द करून त्याला भारतात प्रत्यार्पण करण्याचा मार्ग मोकळा केला. 2 मार्च रोजी दाखल केलेला आपत्कालीन अर्ज हा प्रत्यार्पणाला विलंब लावण्यासाठी राणाचा शेवटचा उपाय आहे.

‘शारीरिक शोषण, लैंगिक हिंसाचाराचा धोका’

या वर्षी 27 फेब्रुवारी रोजी दाखल केलेल्या पूर्वीच्या आपत्कालीन अर्जात, राणाच्या वकिलांनी असा युक्तिवाद केला होता, की भारतीय तुरुंगात असलेल्या सुविधांमध्ये गैरवापराचे दस्तऐवजीकरण केलेले प्रकार मानवी हक्कांचे उल्लंघन दर्शवितात, ज्यामुळे याचिकाकर्त्याला छळाचा धोका निर्माण होतो.

राणाच्या अर्जात मारहाण आणि शारीरिक हिंसाचार, वीजेचा धक्का, लैंगिक हिंसाचार, किंवा निलंबित करणे यासह विविध प्रकारच्या गैरव्यवहारांची यादी होती, जिथे बंदिवानांना दीर्घकाळ वेदनादायक स्थितीत ठेवले जाते किंवा छतावरून लटकवले जाते. त्यात पुढे म्हटले आहे, की राणाच्या प्रकरणात छळाची शक्यता आणखी जास्त आहे आणि मुंबई हल्ल्यात आरोपी असलेल्या पाकिस्तानी वंशाच्या मुस्लिम असल्याने त्याला गंभीर धोका होता.

याव्यतिरिक्त, अर्जात राणाच्या जुलै 2024 च्या वैद्यकीय नोंदींचा उल्लेख करण्यात आला होता, ज्यामध्ये 3.5 सेमी एबडोमिनल ऑर्टिक एन्युरिझम – शरीरातील सर्वात मोठ्या रक्तवाहिनीमध्ये फुगवटा – यासह अनेक तीव्र आणि जीवघेण्या आजारांची पुष्टी करण्यात आली होती.