नवी दिल्ली: हेन्ले अँड पार्टनर्सने दरवर्षीप्रमाणेच यावर्षीही जगातील सर्वांत शक्तिशाली पासपोर्टसची यादी प्रकाशित केली असून यंदा भारतीय पासपोर्ट 80 वरून 85 व्या स्थानावर घसरला आहे. 2025 चा हेन्ले पासपोर्ट इंडेक्स बुधवारी प्रकाशित झाला.
हेन्ले पासपोर्ट इंडेक्सच्या ताज्या क्रमवारीनुसार, भारतीय पासपोर्ट धारकाला जगभरातील 57 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे. 2017 नंतर भारतीयांसाठी व्हिसा-मुक्त प्रवेश असलेल्या देशांची ही सर्वात कमी संख्या आहे. तेव्हा भारतीय नागरिक व्हिसाशिवाय फक्त 49 देशांमध्ये प्रवास करू शकत होते. 2024 मध्ये, भारतीय नागरिक व्हिसाशिवाय 62 देशांमध्ये प्रवास करू शकत आहेत. 2021 नंतर पासपोर्ट इंडेक्समध्ये भारताचे हे सर्वांत कमी रँकिंग आहे. भारतीय पासपोर्ट जगात 90 व्या क्रमांकावर होता, ज्यामध्ये 58 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश होता, तेव्हापासून, भारतीय पासपोर्ट या यादीत वर गेला आहे. गेल्यावर्षी तो 80 व्या स्थानावर होता. परंतु 2025 मध्ये मात्र तो 85 व्या क्रमांकावर आला आहे.
2025 मध्ये भारतीय पासपोर्टपेक्षा 155 देशांच्या पासपोर्टवर जगभर प्रवास करण्यासाठी जास्त व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे. भारताचे स्थान इक्वेटोरियल गिनी, खंडाच्या पश्चिम किनाऱ्यावरील मध्य आफ्रिकन देश आणि मध्य आफ्रिकन राष्ट्र नायजर यांच्यासोबत आहे, या दोन्ही देशांना 57 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे. हेन्ले पासपोर्ट इंडेक्समध्ये 227 ठिकाणांवरील 199 पासपोर्ट समाविष्ट आहेत, ज्यांचा ऐतिहासिक डेटा जवळजवळ दोन दशकांचा आहे. त्यात आंतरराष्ट्रीय हवाई वाहतूक संघटनेकडून (IATA) केवळ गोळा केलेला डेटा समाविष्ट आहे. पाकिस्तानी पासपोर्टची किंमत भारतापेक्षाही कमी आहे, जगातील 103 व्या क्रमांकावर सर्वात शक्तिशाली प्रवास दस्तऐवज म्हणून स्थान मिळवले आहे. 33 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे. इस्लामाबाद पश्चिम आशियाई देश येमेनसह त्याचे स्थान सामायिक करतो – जो 2014 पासून गृहयुद्धात अडकला आहे.
सिंगापूर – जगातील सर्वात प्रभावशाली पासपोर्ट
2024 पासून सिंगापूरने आपले अव्वल स्थान कायम ठेवले आहे. त्याचे पासपोर्टधारक 227 ठिकाणांपैकी 195 देशांमध्ये व्हिसाशिवाय प्रवास करू शकतात, तर जपानकडे जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात शक्तिशाली पासपोर्ट आहे, ज्यामध्ये 193 ठिकाणी व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे. 2024 मध्ये सिंगापूरसोबत जगातील सर्वात शक्तिशाली पासपोर्ट म्हणून सामील झालेले फ्रान्स, जर्मनी आणि इटली हे तीन देश तिसऱ्या स्थानावर घसरले आहेत, ज्यांच्याकडे 192 देशांना व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे. फिनलंड, दक्षिण कोरिया आणि स्पेन या वर्षी युरोपियन युनियन (EU) च्या तीन देशांमध्ये तिसऱ्या स्थानावर आहेत. ऑस्ट्रिया, डेन्मार्क, आयर्लंड, लक्झेंबर्ग, नेदरलँड्स आणि स्वीडन, ‘ईयू’चे सर्व सदस्य आहेत ज्यांच्याकडे 191 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे, नॉर्वे या स्कॅन्डिनेव्हियन देशासह.
एकेकाळी सर्वात शक्तिशाली पासपोर्ट असलेल्या ब्रिटनच्या पासपोर्टवर 190 ठिकाणी व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे आणि जगातील टॉप 20 शक्तिशाली पासपोर्टमध्ये तो पाचव्या स्थानावर घसरला आहे. सिंगापूर, जपान, दक्षिण कोरिया आणि न्यूझीलंड वगळता, सर्वात शक्तिशाली पासपोर्ट असलेले 20 देश युरोपियन खंडातील आहेत, ज्यात बहुतेक देश नॉर्वे, स्वित्झर्लंड आणि यूके वगळता युरोपियन युनियनचे सदस्य आहेत. अमेरिका आणि ब्रिटन या दोन प्रमुख शक्ती आहेत ज्यांच्या पासपोर्टची ताकद कमी होत आहे. गेल्या दशकात अमेरिकन पासपोर्ट दुसऱ्या स्थानावरून नवव्या स्थानावर सात स्थानांनी घसरला आहे. आज अमेरिकेचा पासपोर्ट 186 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश देतो.
याउलट, गेल्या दशकात चिनी पासपोर्ट 34 स्थानांनी वर आला आहे. आता 2015 च्या तुलनेत 40 हून अधिक देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश देतो. 2025 मध्ये 85 राष्ट्रांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेशासह चिनी पासपोर्ट जगातील 60 व्या क्रमांकावर आहे.
“ट्रम्पचे दुसरे अध्यक्षपद येण्यापूर्वीच, अमेरिकन राजकीय ट्रेंड विशेषतः अंतर्मुखी आणि एकाकीपणाचे बनले होते. जरी अमेरिकेचे आर्थिक आरोग्य इमिग्रेशन, पर्यटन आणि व्यापारावर मोठ्या प्रमाणात अवलंबून असले तरी, 2024 च्या अध्यक्षीय मोहिमेदरम्यान मतदारांना अशी कहाणी देण्यात आली होती की अमेरिका एकटी राहू शकते (आणि असायला हवी),” असे हेन्ली अँड पार्टनर्सने प्रकाशित केलेल्या प्रेस रिलीजमध्ये ‘वॉशिंग्टन थिंकटँक सेंटर फॉर स्ट्रॅटेजिक अँड इंटरनॅशनल स्टडीज’च्या वरिष्ठ सहयोगी अ‍ॅनी फोर्झाइमर म्हणाल्या. “शेवटी, जर टॅरिफ आणि डिपोर्टेशन ही ट्रम्प प्रशासनाची पूर्वनिर्धारित धोरण साधने असतील, तर तुलनात्मक आधारावर अमेरिका केवळ गतिशीलता निर्देशांकात घसरतच राहणार नाही, तर कदाचित ती परिपूर्ण दृष्टीने देखील असेच करेल. चीनच्या अधिक मोकळेपणासह ही प्रवृत्ती जगभरात आशियाच्या मोठ्या सॉफ्ट पॉवर वर्चस्वाला जन्म देईल,” फोर्झाइमर पुढे म्हणाल्या.
भारताच्या शेजारील देशांची परिस्थिती कशी?
दक्षिण आशियातील देशांमध्ये मालदीवचा पासपोर्ट सर्वात शक्तिशाली आहे, 94 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे आणि हेन्ले पासपोर्ट निर्देशांकात 53 व्या क्रमांकावर आहे. भारताच्या शेजारील हिमालयीन देश नेपाळला 39 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश आहे, पासपोर्ट निर्देशांकात 101 व्या क्रमांकावर आहे. बांगलादेश 40 देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेशासह नेपाळपेक्षा एक स्थान वर आहे, तर भूतानच्या पासपोर्टला 52 देशांमध्ये व्हिसाशिवाय प्रवेश आहे. श्रीलंकेच्या व्यक्तीला इराण आणि दक्षिण सुदानसह 44 देशांमध्ये व्हिसामुक्त प्रवेश मिळतो, तर म्यानमारच्या पासपोर्टधारकाला 46 ठिकाणी प्रवेश मिळतो, जो पासपोर्ट इंडेक्समध्ये 94 व्या क्रमांकावर आहे.
हेन्ली अँड पार्टनर्सच्या मते, पाकिस्तान, बांगलादेश आणि सीरियामधील व्हिसा अर्जदारांमध्ये शेंजेन व्हिसासाठी सर्वाधिक नकार दर आहेत. तथापि, युरोपियन युनियन देशांमध्ये प्रवास करण्यासाठी सर्वाधिक नकार मिळणारे देश आणि युरोपियन फ्री ट्रेड असोसिएशन (EFTA) मधील काही देश हे सर्व आफ्रिकेतील आहेत – कोमोरोस, गिनी-बिसाऊ, घाना, माली, सुदान आणि सेनेगल.
Recent Comments