नवी दिल्ली: बिहारमध्ये राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (एनडीए) निर्णायक विजयाकडे वाटचाल करत आहे. विरोधी पक्षांच्या महाआघाडीवर मात करत आहे आणि नितीश कुमार विक्रमी पाचव्यांदा मुख्यमंत्रीपदाचा दावेदार बनण्याकडे वाटचाल करत आहेत. गेल्या दोन दशकांपासून राज्यातील राजकारण त्यांच्या नेतृत्वाभोवती फिरत आहे. निवडणूक आयोगाच्या सुरुवातीच्या निकालांवरून एक स्पष्ट कल दिसून येतो. जनता दल (संयुक्त) आणि भाजपच्या चांगल्या कामगिरीमुळे एनडीए बिहारच्या 243 विधानसभा मतदारसंघांपैकी बहुतेक जागांवर आघाडीवर आहे.
भारतीय निवडणूक आयोगाच्या (ईसीआय) मते, दुपारी 1.45 वाजता जद(यू) 80 जागांवर आघाडीवर होते, जे नितीश कुमार यांच्या कारभाराला मतदारांनी दिलेले जोरदार समर्थन दर्शवते. तसेच, दुपारी 1.45 वाजता भाजप 91 जागांवर आणि चिराग पासवान यांच्या लोक जनशक्ती पार्टी (रामविलास) 22 जागांवर आघाडीवर होती. निकालांच्या ट्रेंडमुळे राष्ट्रीय जनता दल, काँग्रेस, डावे पक्ष आणि विकासशील इंसान पक्ष यांच्या आघाडीच्या महाआघाडीला मतदार घोटाळ्याच्या आरोपांवर विजय मिळवण्याची आशा धुळीस मिळाली आहे. मतदार यादीच्या वादग्रस्त विशेष सखोल पडताळणी (एसआयआर) ला मतदानापूर्वी विरोधी गटाकडून जोरदार विरोध झाला होता. हे स्पष्ट झाले आहे, की लालू प्रसाद यादव यांच्या मुख्यमंत्रीपदाच्या काळात पसरलेली अराजकता आणि गैरकारभार हा राजद, महाआघाडीचा प्रमुख आणि त्याचे मुख्यमंत्रीपदाचे उमेदवार तेजस्वी यादव यांच्यासाठी सर्वात मोठा काटा आहे. निवडणूक आयोगाच्या मते, दुपारी 1.45 वाजता राजद फक्त 26 जागांवर आघाडीवर होता.
प्रशांत किशोर यांच्या जनसुराज पक्षाला बिहारच्या राजकारणात संभाव्य तिसरा ध्रुव म्हणून ओळखले जात होते. तथापि, शहरी आणि ग्रामीण दोन्ही भागातील मतदारांमध्ये चर्चेचा विषय बनूनही ते यशस्वी झाले नाहीत. निवडणूक तीव्रपणे द्विध्रुवीय झाली, ज्यामुळे नवीन प्रतिस्पर्ध्यासाठी फारशी जागा उरली नाही. इच्छुक मतदारांची नाडी अचूकपणे पकडणाऱ्या जेएसपीला मात्र शून्य जागा मिळाल्या. दरम्यान, राज्य आर्थिकदृष्ट्या मागे पडत आहे, त्यामुळे मोठ्या संख्येने तरुणांना उपजीविकेच्या शोधात बाहेर पडावे लागत आहे. राजदसाठी, ते पुन्हा आघाडीवर आहे. निकालांवरून असे दिसून येते, की पक्षाला त्याच्या पारंपारिक मुस्लिम-यादव मतांच्या पलीकडे विस्तारण्याचा संघर्ष अजूनही सुरू आहे. तेजस्वी यांच्या नेतृत्वाखाली, राजदने प्रतिमेत बदल करण्याचा प्रयत्न केला आहे. त्यांनी विकासासाठी एक प्रगतीशील दृष्टीकोन आणला आहे. ते गैर-यादव ओबीसी आणि ईबीसी मतदारांपर्यंत पोहोचले आहे. तेजस्वी यांनी एनडीएला मागे टाकण्याचा प्रयत्न केला, ज्यामध्ये प्रत्येक कुटुंबासाठी सरकारी नोकऱ्यांचा समावेश आहे. तथापि, बहुसंख्य मतदारांनी अनुभवी नितीश कुमारांवर विश्वास ठेवण्याचा पर्याय निवडला आहे. मतदानाच्या पूर्वसंध्येला त्यांनी एक कोटीहून अधिक महिलांना 10 हजार रुपयांचे वाटप केले होते, त्यामुळे त्यांच्या बाजूने मतभेद झाले असतील. नंतर अधिक लाभ देण्याचे आश्वासनही कामी आले असेल. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या सततच्या आवाहनामुळे नितीश यांना त्यांच्या विकास मॉडेलमधील दरी आणि गेल्या काही वर्षांत त्यांनी कष्टाने बांधलेल्या सामाजिक युतीला दूर करण्यास मदत झाली, ज्यामुळे एनडीएला त्यांची आघाडी टिकवून ठेवण्यास मदत झाली.
विरोधी पक्ष इंडिया ब्लॉकने इंद्रधनुष्य युती एकत्र करण्याच्या प्रयत्नांना कोणताही फायदा झाला नाही. भाजपच्या नेतृत्वाखालील एनडीएच्या महत्त्वपूर्ण आघाडीमुळे उत्तरेकडील पट्ट्यावरील पक्षाची पकड आणखी मजबूत झाली आहे. विरोधी पक्षाकडून पुनरुत्थानाची कोणतीही चिन्हे नाहीत, ज्यांना भारतीय मध्य प्रदेशात त्यांची घटती उपस्थिती उलट करण्याची आशा होती. आता ते या प्रदेशात फक्त हिमाचल प्रदेश, झारखंड आणि पंजाबवर राज्य करतात, जे दक्षिणेकडील राज्यांपेक्षा लोकसभेत लक्षणीयरीत्या जास्त खासदार पाठवतात. 2024 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीपासून विधानसभा निवडणुकीतील पराभवांच्या मालिकेने आधीच त्रस्त असलेल्या बिहारमधील काँग्रेसच्या निराशाजनक कामगिरीमुळे पक्षाचे संकट आणखी वाढणार आहे. दुपारी 1.45 वाजता, काँग्रेसला फक्त चार जागांवर आघाडी होती, असे निवडणूक आयोगाने म्हटले आहे. हा पराभव आणखी धक्कादायक ठरेल, कारण भाजप राहुल गांधींच्या “मत चोरी” मोहिमेला बदनाम करण्यासाठी याचा वापर करण्याची शक्यता आहे, बिहारच्या जनादेशाला जनभावनांचे बॅरोमीटर म्हणून सादर करेल. शेवटी, राहुल यांनी एसआयआर आणि “मत चोरी” – भाजपशी संगनमत करून निवडणूक आयोगाने मतदार यादीत फेरफार केल्याचा आरोप – यांना विरोधकांच्या मोहिमेचा आधार बनवले होते. भाजपविरुद्ध जनमत एकत्रित करण्यासाठी त्यांनी बिहारमध्ये पंधरा दिवस चाललेल्या ‘मतदार अधिकार यात्रे’चे नेतृत्वही केले – यामुळे काँग्रेस आणि राजदच्या अनेक राज्यातील नेत्यांना राग आला, ज्यांना वाटले की हा मुद्दा मतदारांमध्ये प्रतिध्वनीत होऊ शकला नाही.
2024 च्या लोकसभा निवडणुकीनंतर झालेल्या नऊपैकी सात निवडणुका काँग्रेसने गमावल्या आहेत, ज्यामध्ये पक्षाने खासदारांची संख्या जवळजवळ दुप्पट केली होती, ज्यामुळे त्यांचे सर्वात वाईट दिवस संपल्याचा आभास निर्माण झाला आहे. तथापि, त्यानंतर काँग्रेसला एकामागून एक राज्यांमध्ये पराभव पत्करावा लागला आहे. त्यांनी प्रथम हरियाणा आणि महाराष्ट्र गमावले, जिथे त्यांची भाजपशी थेट स्पर्धा होती. त्याचप्रमाणे, आंध्र प्रदेश, ओडिशा, अरुणाचल प्रदेश आणि सिक्कीममध्येही त्यांची कामगिरी खराब राहिली आहे. झारखंड आणि जम्मू आणि काश्मीर ही एकमेव ठिकाणे आहेत, जिथे इंडिया ब्लॉकला काही प्रमाणात यश मिळाले आहे, जिथे झारखंड मुक्ती मोर्चा आणि नॅशनल कॉन्फरन्सने विजय मिळवला आहे, परंतु त्यांना काँग्रेसने थोडीशी मदत केली आहे.
Recent Comments