नवी दिल्ली: 1980 च्या दशकाच्या सुरुवातीची ही गोष्ट आहे, जेव्हा आता ठार झालेला माओवादी नेता गणेश उइके उर्फ पाका हनुमंथू—जो दोन वर्षांच्या माओवादविरोधी कारवाया आणि आत्मसमर्पणांनंतर सीपीआय (माओवादी) च्या केंद्रीय समितीच्या शेवटच्या काही सदस्यांपैकी एक होता—अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद (एबीव्हीपी) आणि रॅडिकल स्टुडंट्स युनियन (आरएसयू) शी संबंधित नेत्यांच्या हत्यांच्या संदर्भात आंध्र प्रदेश पोलिसांच्या रडारवर तो पहिल्यांदा आला. त्यावेळी तो तत्कालीन अविभाजित आंध्र प्रदेशातील नलगोंडा जिल्ह्यातील एका महाविद्यालयात बीएससीच्या अंतिम वर्षाचा विद्यार्थी होता. त्याने अखेरीस महाविद्यालय सोडून त्या प्रतिबंधित संघटनेत प्रवेश केला. त्यानंतरच्या दशकांमध्ये, उइकेने संघटनेत आपली प्रगती केली आणि सीपीआय (माओवादी) च्या सर्वोच्च निर्णय घेणाऱ्या केंद्रीय समितीचा सदस्य बनला.
2019 मध्ये त्याने आपला तळ दंडकारण्य प्रदेशातून ओडिशात हलवला आणि अखेरीस तो राज्य समितीचा प्रमुख बनला. सुरक्षा अधिकाऱ्यांच्या माहितीनुसार, गुरुवारी ओदिशाच्या गंजाम आणि कंधमाळ जिल्ह्यांमधील वनक्षेत्रात झालेल्या चकमकीत 67 वर्षीय उइके ठार झाला. “विशेष गुप्तचर विभागाकडून मिळालेल्या माहितीच्या आधारे, स्पेशल ऑपरेशन्स ग्रुप (एसओजी), सीआरपीएफ आणि बीएसएफच्या जवानांचा समावेश असलेल्या 23 पथकांनी गंजाम जिल्ह्यातील राम्भा वनक्षेत्रातील आणि कंधमाळ जिल्ह्यातील चकापड पोलीस स्टेशन परिसरातील सीमावर्ती भागात संयुक्त कारवाई सुरू केली,” असे ओदिशा पोलिसांच्या एका अधिकाऱ्याने ‘द प्रिंट’ला सांगितले. ते पुढे म्हणाले, “25 डिसेंबर रोजी सकाळी एसओजीच्या पथकांसोबत विविध ठिकाणी अनेकदा गोळीबार झाला. परिसराची झडती घेतल्यानंतर, गणवेशातील चार माओवाद्यांचे मृतदेह (प्रत्येकी दोन पुरुष आणि दोन महिला) आणि दोन इन्सास रायफल्स, एक 303 रायफल जप्त करण्यात आली.” पोलिस अधिकाऱ्याने दुजोरा दिला की, या कारवाईत ठार झालेल्या माओवाद्यांमध्ये गणेश उइकेचा समावेश होता. केंद्रीय मंत्री अमित शहा यांनी उईकेच्या हत्येचे कौतुक करत, मार्च 2026 पर्यंत भारताला नक्षलमुक्त करण्याच्या सरकारच्या उद्दिष्टाच्या दिशेने हे एक ‘महत्त्वाचे पाऊल’ असल्याचे म्हटले आहे.
संघटनेतील वाटचाल
सुरक्षा यंत्रणांमधील सूत्रांनुसार, नलगोंडा जिल्ह्यातील पुल्लेमला गावातील पाका चंद्रय्या आणि पाका येल्लम्मा यांच्या सहा मुलांपैकी एक असलेल्या उईकेने इंटरमीडिएट पूर्ण केले आणि विज्ञान शाखेतील पदवी घेण्यासाठी जिल्हा महाविद्यालयात प्रवेश घेतला. याच काळात तो विद्यार्थी राजकारणात सामील झाला. पोलीस आणि गुप्तचर यंत्रणांनी तयार केलेल्या दस्तऐवजांनुसार, 1982 मध्ये नलगोंडा न्यायालयाबाहेर एका आर.एस.यू. नेत्याच्या हत्येचा बदला म्हणून कथितरित्या मारल्या गेलेल्या येचुरी श्रीनिवासच्या हत्येमध्ये उईकेचा सहभाग होता. त्यावेळी आर.एस.यू. ही सीपीआय (माओवादी) ची एक आघाडीची संघटना होती, जी महाविद्यालयीन परिसरांमध्ये सक्रिय होती. ‘राजेश तिवारी’ या नावानेही ओळखला जाणारा उईके, त्याची मातृभाषा तेलुगू व्यतिरिक्त इंग्रजी आणि गोंडी भाषा अस्खलितपणे बोलत असे. त्याचा माओवादी संघटनेतील प्रवेश हा दक्षिण भारतातील आजच्या माओवादी संघटनेची पूर्ववर्ती असलेल्या पीपल्स वॉर ग्रुपच्या स्थापनेच्या काळातच झाला.
पोलिसांच्या नोंदीनुसार, उईके 1988 पासून दंडकारण्य प्रदेशात संघटक म्हणून सक्रिय होता. त्याने 1988 ते 1998 या दशकात संघटनेसाठी जगदलपूर शहर संघटक म्हणून काम केले, आणि त्यानंतर 1998 ते 2006 पर्यंत पश्चिम बस्तर विभागीय समितीचा सचिव म्हणून काम पाहिले. कालांतराने, विशेषतः ऑक्टोबर 2004 मध्ये पीडब्ल्यूजी आणि माओवादी कम्युनिस्ट सेंटर ऑफ इंडिया (एमसीसीआय) यांच्या विलीनीकरणानंतर, उईकेने संघटनेत आपले स्थान उंचावले. 2006 नंतर त्याची दंडकारण्य विशेष विभागीय समितीवर नियुक्ती करण्यात आली. पोलिसांच्या दस्तऐवजांनुसार, उईकेने सप्टेंबर 2008 मध्ये छत्तीसगडमधील गट्टाकल परिसरात विशेष विभागीय समितीच्या बैठकीला हजेरी लावली होती आणि तिथे तो जवळपास एक महिना राहिला होता. त्यानंतर ऑक्टोबर 2009 मध्ये इरपनार परिसरात अशाच एका बैठकीला त्याने हजेरी लावली आणि तिथेही तो जवळपास एक महिना राहिला. ‘द प्रिंट’ने ज्या पोलीस अधिकाऱ्यांशी संवाद साधला, त्यांनी त्याचे वर्णन 2008 ते 2011 या काळात बस्तरच्या जंगलात सक्रिय असलेल्या एका प्रमुख नेत्याच्या रूपात केले, ज्या काळात त्याने या भागातील कनिष्ठ कार्यकर्त्यांसाठी अनेक बैठका आणि वर्ग घेतले होते.
विशेष म्हणजे, हा माओवादी चळवळीचा कळस होता, जेव्हा छत्तीसगडच्या बस्तरमध्ये सुरक्षा दलांवर हल्ले आणि घातपात हे नित्याचेच झाले होते. उइके हा कडारी सत्यनारायण रेड्डी उर्फ कोसा याला भेटण्यासाठी नारायणपूर जिल्ह्यातील ओरछा पोलीस ठाण्याच्या हद्दीत गेला होता, असे सांगितले जाते. छत्तीसगड पोलिसांच्या मते, उइकेवर सुकमा आणि विजापूर जिल्ह्यांमध्ये किमान 16 गुन्हे दाखल होते, ज्यात 2011 मधील एका घटनेचा समावेश आहे, जेव्हा सुकमाच्या टोंगपाल परिसरात पोलीस पथकावर हल्ला झाला होता, ज्यात 15 पोलीस कर्मचाऱ्यांचा मृत्यू झाला होता. या घटनेनंतर लगेचच, 2014-15 मध्ये उइकेला प्रतिबंधित संघटनेच्या केंद्रीय समितीत बढती देण्यात आली आणि 2019 मध्ये तो दंडकारण्य प्रदेशातून ओडिशाला गेला, असे पोलीस नोंदींवरून दिसून येते. पोलीस सूत्रांनी असेही सुचवले आहे की, गेल्या काही वर्षांत उइकेची प्रकृती खूपच खालावली होती.
Recent Comments