आदिवासी समुदायातील मार्गदर्शकांकडून तामिळनाडूच्या पर्यटन मोहिमेचे नेतृत्व

तामिळनाडूतील ट्रेकर्सचा एक गट.

चेन्नई: ट्रेकिंग पोल, बॅकपॅक आणि वॉकी-टॉकी घेऊन, आर. बाबू तामिळनाडूच्या कोईम्बतूर जिल्ह्यातील मेट्टुपलायमपासून 9 किमी अंतरावर असलेल्या पश्चिम घाटाचा एक तुकडा असलेल्या बरलियारच्या चिवट खडक आणि उंच झाडांमधून फेरफटका मारला. राखाडी रंगाचा टी-शर्ट, कॅप आणि कॅमफ्लाज पँट परिधान केलेल्या, 38 वर्षीय बाबू यांनी 15 लोकांच्या गटाचे नेतृत्व केले.

पूर्वी रोजंदारीवर काम करणारा 600 रुपये प्रतिदिन कमावणारा बाबू 1 नोव्हेंबरपासून बरलियार ट्रेकसाठी मार्गदर्शक म्हणून काम करत आहे. 12 हजार रुपये मासिक पगार असलेला इरुला आदिवासी समूहाचा बाबू  म्हणतो की पैसे कमी असले तरी त्याला त्याची नवीन नोकरी अधिक आवडते.

“पूर्वी मी कामावर जाताना वेष्टी (धोती) नेसत असे. आता माझ्याकडे गणवेश आहे. लोक माझा आदर करत आहेत आणि मी त्यांना जे सांगतो ते ऐकत आहेत,” बाबू म्हणतो.

जबाबदार पर्यटन आणि ट्रेकिंगला प्रोत्साहन देण्यासाठी तमिळनाडू सरकारने सुरू केलेल्या ‘ट्रेक तामिळनाडू’ या उपक्रमासाठी वन विभागाने जवळच्या कल्लर गावातील रहिवासी असलेल्या बाबूची निवड केली. तामिळनाडू वाइल्डरनेस एक्सपिरियन्स कॉर्पोरेशन (TNWEC) द्वारे व्यवस्थापित, उपक्रम उत्साही लोकांना त्यांच्या आवडत्या ट्रेकसाठी राज्यभर नोंदणी करू देतो. बाबू हे एकूण 230 मार्गदर्शकांपैकी आहेत, त्यापैकी 70 टक्के स्थानिक आदिवासी समुदायातील आहेत, असे ट्रेक तामिळनाडूचे प्रकल्प समन्वयक चंद्रकांत आर सांगतात. या गटात 25 महिला मार्गदर्शक आहेत.

चंद्रकांत सांगतात की, आदरातिथ्य आणि पुढाकार यावर ५७३ सहभागींच्या पाच महिन्यांच्या प्रशिक्षणानंतर मार्गदर्शकांची निवड करण्यात आली. “शैक्षणिक पात्रता किंवा वयावर आधारित (उमेदवारांचे) कोणतेही फिल्टरिंग नव्हते. आम्हाला फक्त एकच खात्री करायची होती की त्यांना काम करण्यात रस आहे.”

ते म्हणतात की ट्रेकिंगचे कोणतेही उपक्रम नसताना वनविभागासाठी नियुक्त केलेल्या ट्रेकच्या वनस्पती आणि प्राण्यांचे दस्तऐवजीकरण, देखभाल, साफसफाई तसेच दस्तऐवजीकरण करण्यासाठी मार्गदर्शक काम करतात.

वाइल्डरनेस कॉर्पोरेशनचे प्रमुख विस्मिजू विश्वनाथन यांनी द प्रिंटला सांगितले की, मार्गदर्शकांना आठवड्यातून एकदा जैवविविधता आणि प्रथमोपचार आणि बचावाचे प्रशिक्षण दिले जाते कारण कॉर्पोरेशन एकाच वेळी ट्रेकर्ससाठी पायथ्याशी रुग्णवाहिकेच्या उपलब्धतेसह आणखी काही घटक समाविष्ट करण्याची योजना आखत आहे. आपत्कालीन परिस्थिती.

“मार्गदर्शक ते जवळ राहत असलेल्या जंगलाची कथा सांगत आहेत, ज्यामुळे सांस्कृतिक देवाणघेवाण शक्य होत आहे. आणि आता, आम्ही त्यांच्या संरक्षणासाठी त्यांना जमीन देत आहोत,” विस्मिजू म्हणतात, स्थानिक समुदायांच्या वाढीव सहभागासह ‘योग्यरित्या क्युरेट केलेले चालणे’ वनसंवर्धनाच्या प्रयत्नांना चालना देतात.

वारसा

बरलियारपासून सुमारे 45 किमी दूर, पुनीथराज एम. प्रथमच स्थिर उत्पन्न मिळाल्याने आनंदी आहेत. 2018 मध्ये त्याच्या घरापासून 20 किमी अंतरावर असलेल्या सरकारी उच्च माध्यमिक शाळेतून त्याचे 12वी इयत्तेचे शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, हा तरुण त्याच्या वडिलांना वणव्याने आणि प्राण्यांनी अनेकदा उद्ध्वस्त झालेल्या फ्लॅट बीन्सची शेती करण्यास मदत करत होता. इरुला समुदायातील, 22 वर्षांचा मुलगा कोइम्बतूरमधील सेम्बुकराई-पेरुमालामुडी ट्रेकसाठी मार्गदर्शक म्हणून त्याच्या गावातून निवडलेल्या सहा व्यक्तींपैकी एक आहे.

“मी लहानपणापासून या जंगलातून फिरत आलो आहे, त्यामुळे फारसे काम वाटत नाही. मला जमीन माहीत आहे,” पुनीथराज सांगतात, तो लहानपणी जवळच्या गावातील भक्तांसोबत टेकडीवरच्या पेरुमल मंदिरापर्यंत जायचा, ट्रेकसारखाच तो रस्ता होता.  या तरुणाचे म्हणणे आहे की त्याला वनस्पती आणि प्राण्यांबद्दलचे ज्ञान बाहेरील लोकांसोबत शेअर करण्यात आनंद वाटतो. स्थानिक वनरक्षकाने गावकऱ्यांना वनविभागासाठी मार्गदर्शक म्हणून काम करण्याची संधी सांगितल्यानंतर त्यांनी नोकरीसाठी नोंदणी केल्याचे तो सांगतो.

पेरुमल मुडी शिखरापर्यंतचा 9 किमीचा ट्रेक सदाहरित जंगल आणि खडकांमधून सुमारे 5 तास घेतो आणि ‘मध्यम’ श्रेणीमध्ये समाविष्ट आहे. इतर श्रेणी ‘सोपे’ आणि ‘कठीण’ आहेत, ट्रेक पूर्ण करण्यासाठी लागणारी अडचण आणि वेळ यावर आधारित वर्गीकरण केले जाते. सध्या असे 40 ट्रेक आहेत. वाइल्डनेस कॉर्पोरेशनच्या मते, या उपक्रमात 26 नोव्हेंबरपर्यंत 703 सहभागींची नोंदणी झाली. जंगलातील आगीच्या धोक्यामुळे उन्हाळा वगळता सर्व हंगामात ट्रेकिंग सहसा शुक्रवार, शनिवार आणि रविवारी केले जाते.

विस्मिजू सांगतात की सहभागींना ट्रेकची कथा आणि स्मृतीचिन्हे समजावून सांगणारी पुस्तिका आणि नाश्ता आणि पाण्यासह हलका नाश्ता दिला जातो. नोंदणीची किंमत ट्रेकवर अवलंबून प्रति व्यक्ती 500 ते 5 हजार 500 रुपये आहे. वाइल्डनेस कॉर्पोरेशनचे प्रमुख जोडतात की त्यांच्या कार्यालयाने मुलांचा अधिक सहभाग सुनिश्चित करण्यासाठी खर्च कमी करण्याची योजना आखली आहे.

“विभाग शैक्षणिक संस्थांसोबत सहकार्य करणार आहे. आम्हाला सहकार्यासाठी सोशल मीडिया प्रभावक आणि इतर पर्यटन संस्थांकडून चौकशी देखील प्राप्त होत आहे,” विस्मिजू म्हणतात, लवकरच निर्णय घेतला जाईल.