बलात्कार-हत्या प्रकरणातील दोषी राम रहीमला पुन्हा एकदा तुरुंगातून ‘रजा’

फाईल फोटो : डेरा सच्चा सौदा प्रमुख गुरमीत राम रहीम.

गुरुग्राम: बलात्कार आणि हत्येप्रकरणी रोहतकच्या सुनारिया तुरुंगात 20 वर्षांची शिक्षा भोगत असलेला ‘डेरा सच्चा सौदा’चा प्रमुख गुरमीत राम रहीम सिंग पुन्हा 21 दिवसांच्या रजेवर तुरुंगातून बाहेर आला आहे. त्याची ही अशी सुटका म्हणजे 2017 साली पहिल्यांदा शिक्षा झाल्यापासून पॅरोलवर सुटण्याची तेरावी घटना आहे. सिरसा येथील पंथाच्या 77 व्या स्थापना दिनाच्या समारंभाच्या आधी ही सुटका झाली आहे. राम रहीम बुधवारी सकाळी साडेसहा वाजता कडक सुरक्षेत सुनारिया तुरुंगातून बाहेर पडला आणि थेट सिरसा डेरा येथे गेला. 21 दिवस तो तिथेच असणार आहे.

दोन महिन्यांपूर्वी, 28 जानेवारी रोजी, तो 30 दिवसांच्या पॅरोलवर बाहेर आला. त्याने 10 दिवस सिरसा डेरा येथे आणि उर्वरित 20 दिवस उत्तर प्रदेशातील पंथाच्या बर्नवा आश्रमात घालवले. त्या सुटकेवर राजकीय विश्लेषक आणि पीडितांच्या कुटुंबियांनी तीव्र टीका केली होती, ज्यांनी हरियाणाच्या हेतूंवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले होते.डेरा अनुयायांची मते गमावण्याच्या भीतीने राजकीय पक्ष सामान्यतः त्याच्या सुटकेवर भाष्य करणे टाळतात. हरियाणा आणि पंजाबमध्ये डेरा प्रमुखाचे अनुयायी मोठ्या प्रमाणात आहेत.

त्याची बहुतेक तात्पुरती सुटका निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवरच झाली आहे, मग ती पंचायत, राज्य किंवा राष्ट्रीय निवडणुका असोत. खरं तर, डेरा मुख्यालयाने गेल्या वर्षी ऑक्टोबरमध्ये त्याच्या अनुयायांना हरियाणा निवडणुकीत भारतीय जनता पक्षाला (भाजप) पाठिंबा देण्याचे आवाहन केले होते.

सुटकांची जंत्री 

2017 मध्ये दोषी ठरवल्यापासून राम रहीमचा तुरुंगात येण्या-जाण्याचा प्रवास एक आश्चर्यकारक चित्र दर्शवितो. त्याला तात्पुरत्या सुटकेचा पहिला अनुभव 24 ऑक्टोबर 2020 रोजी आला, रुग्णालयात त्याच्या आजारी आईला भेटण्यासाठी त्याला एक दिवसाचा पॅरोल मिळाला. त्यानंतर 21 मे 2021 रोजी पुन्हा त्याच्या आईला भेटण्यासाठी 12 तासांचा पॅरोल मिळाला. 2022 मध्ये, मनोहर लाल खट्टर यांच्या नेतृत्वाखालील भाजप सरकारने पूर्वीच्या कायद्यांमध्ये सुधारणा करून काही अटी शिथिल केल्या, विशेषतः कैद्यांना फर्लोसाठी कारणे निर्दिष्ट करण्याची आवश्यकता काढून टाकली – हा बदल टीकाकारांचे म्हणणे आहे की यामुळे राम रहीमची वारंवार सुटका झाली.

2022 मध्ये ही वारंवारता वाढली, 7 फेब्रुवारी रोजी कुटुंबाला भेटण्यासाठी 21 दिवसांचा फर्लो, जूनमध्ये 30 दिवसांचा पॅरोल ज्यामध्ये तो बागपत आश्रमात राहिला आणि ऑक्टोबरमध्ये 40 दिवसांचा पॅरोल ज्यामध्ये त्याने बागपतमधून संगीत व्हिडिओ रिलीज केले.

ग्राफिक | द प्रिंट

2023 मध्ये, त्याने शाह सतनाम सिंग यांच्या जयंतीला उपस्थित राहण्यासाठी 21 जानेवारी रोजी 40 दिवसांचा पॅरोल, 20 जुलै रोजी 30 दिवसांचा पॅरोल आणि 21 नोव्हेंबर रोजी 21 दिवसांचा फर्लो घेतला. 2024 मध्ये त्याला 19 जानेवारीपासून 50 दिवसांच्या पॅरोलवर, 13 ऑगस्ट रोजी बागपतला 21 दिवसांच्या फर्लोवर आणि 2 ऑक्टोबर रोजी हरियाणा निवडणुकीपूर्वी 20 दिवसांच्या पॅरोलवर बाहेर पडावे लागले, ज्या दरम्यान तो बर्नवा येथे राहिला होता.जानेवारीमध्ये त्यांच्या पॅरोलसह आणि या वर्षी एप्रिलमध्ये अलिकडच्या फर्लोसह, राम रहीम 300 दिवसांहून अधिक काळ तुरुंगाबाहेर राहिला आहे.

राम रहीमच्या वारंवार सुटकेला विरोध करत, शिरोमणी गुरुद्वारा प्रबंधक समितीने (एसजीपीसी) हरियाणा सरकारच्या निर्णयांना वारंवार न्यायालयात आव्हान दिले आहे, परंतु त्यांना अडचणींना तोंड द्यावे लागले आहे. जानेवारी 2023 मध्ये, एसजीपीसीने हरियाणा सरकारच्या डेरा प्रमुखाला वारंवार पॅरोल आणि फर्लो देण्याविरुद्ध प्रथम पंजाब आणि हरियाणा उच्च न्यायालयात धाव घेतली होती. ऑगस्ट 2024 मध्ये उच्च न्यायालयाने त्यांची याचिका फेटाळून लावली तेव्हा एसजीपीसीने हे प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयात नेले. तथापि, या वर्षी 25 फेब्रुवारी रोजी सर्वोच्च न्यायालयाने या प्रकरणात हस्तक्षेप करण्यास नकार दिला.

हरियाणाचा पॅरोल आणि फर्लोवरील कायदा

हरियाणा कारागृह विभागाच्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने ‘द प्रिंट’ला माहिती दिली, की हरियाणा गुड कंडक्ट प्रिझनर्स (तात्पुरती सुटका) कायदा, 2022 द्वारे नियंत्रित हरियाणाच्या कायदेशीर चौकटीअंतर्गत, पॅरोल आणि फर्लो हे वेगवेगळे उद्देश पूर्ण करतात. पॅरोल ही एक सशर्त सुटका आहे, जी सामान्यतः कौटुंबिक आपत्कालीन परिस्थिती – मृत्यू, आजार किंवा लग्न – यासारख्या विशिष्ट कारणांसाठी दिली जाते आणि ती कैद्याचा अधिकार नाही. कैद्याला अधिकाऱ्यांना अहवाल द्यावा लागतो ज्याचा कालावधी (वर्षाला 70 दिवसांपर्यंत) शिक्षेमध्ये मोजला जात नाही.

दुसरीकडे, फर्लो हा एक कायदेशीर हक्क आहे, जो पुनर्वसनास मदत करण्यासाठी तुरुंगातील जीवनाच्या एकाकीपणापासून ब्रेक म्हणून डिझाइन केला आहे. त्यासाठी विशिष्ट कारणाची आवश्यकता नाही आणि हरियाणात दरवर्षी 21 दिवसांची मर्यादा आहे, तुरुंगाबाहेर घालवलेला वेळ शिक्षेचा भाग म्हणून मोजला जातो. पॅरोलसाठी मंजुरी विभागीय आयुक्तांकडून येते, तर फर्लो तुरुंग विभागाकडून मंजूर केले जातात.

ऑगस्ट 2017 मध्ये सीबीआय न्यायालयाने त्याला सिरसा येथील आश्रमात दोन महिला शिष्यांवर बलात्कार केल्याबद्दल 20  वर्षांची शिक्षा सुनावली होती, तर जानेवारी 2019 मध्ये पत्रकार रामचंद्र छत्रपती यांच्या हत्येबद्दल त्याला जन्मठेपेची शिक्षा सुनावण्यात आली होती. ऑक्टोबर 2021 मध्ये डेरा व्यवस्थापक रणजित सिंग यांच्या हत्येबद्दल त्याला आणखी एक जन्मठेपेची शिक्षा सुनावण्यात आली होती. मे 2024 मध्ये, पंजाब आणि हरियाणा उच्च न्यायालयाने त्याला रणजित सिंग हत्याकांड प्रकरणातून निर्दोष मुक्त केले, हा निर्णय आता सर्वोच्च न्यायालयात अपीलाखाली आहे.