2024 हे वर्ष इस्रायलींना त्यांच्या राज्य, सुरक्षा आणि लोकसंख्या या घटकांच्या बाबतीत तसे कठीणच गेले. इस्रायलने यावर्षी बाह्य आव्हानांवर निर्णायकपणे विजय मिळवला, तरीही देशांतर्गत एक अभावाची भावना आहे. 7 ऑक्टोबर 2023 रोजी इस्रायली नागरिकांवरील हमासचे दहशतवादी हल्ले महत्त्वाच्या घटनांपैकी एक होती ज्याने गेल्या पंधरा महिन्यांपासून राज्य आणि समाजाला वेठीस धरले होते, आणि याचे परिणाम पुढील अनेक वर्षे टिकतील.
इस्रायलने 2024 हे वर्ष या हल्ल्यांच्या धक्क्यातून बाहेर पडण्याचे प्रयत्न करत अनेक आठवडे मृत आणि अपहृत नागरिकांची संख्या मोजण्यातच घालवले आहेत. शंभरहून अधिक जणांना ओलीस ठेवण्यात आले आहे. वर्ष सुरू होताच इस्रायलला दोन आघाड्यांवर लढावे लागले – दक्षिणेला हमास आणि उत्तरेला हिजबुल्ला. इस्रायलला पुन्हा सुरक्षित वाटू नये म्हणून इराण येमेनमधील हुथी आणि वेस्ट बँकमधील अतिरेकी गटांना उघड पाठिंबा आणि शस्त्रे देऊन सर्वव्यापी होता. लष्करीदृष्ट्या, इस्रायलने केवळ टिकाव धरला आणि टिकून राहिला नाही तर इराणवर हल्ला करण्याची, तेहरानमध्ये हमास नेता इस्माईल हनियाची हत्या करण्याची, लेबनीजच्या सर्व शहरांमध्ये पेजर स्फोट घडवून आणण्याची आणि शेवटी हसन नसराल्लाहची हत्या करण्याच्या संधीही मिळवल्या.
इस्रायलची लष्करी रणनीती आणि बुद्धिमत्तेमुळे लेबनॉन तसेच सीरियामधील हिजबुल्लाहचे अतिरेकी किल्ले उद्ध्वस्त झाले. परिणामी, सीरिया आता इराणी प्रभावापासून किंवा हिजबुल्लाच्या हुकूमशक्तीपासून स्वतंत्र असलेल्या नवीन राजवटीत आहे. इराणी हस्तक्षेप रोखण्यासाठी लेबनॉन अमेरिकन आणि फ्रेंच सैन्य आणि आर्थिक सहाय्याने पुनर्बांधणी करत आहे. 2024 च्या सुरूवातीस, इस्रायलचे सैन्य आणि सरकार भयभीत होते, परंतु वर्षाच्याअखेरीस, त्याने मध्यपूर्वेतील लष्करी आव्हाने हाताळण्याबाबत ठाम पावले उचलली. मजबूत पाश्चात्य मित्रांसह, इस्रायल लष्करी आघाडीवर सुरक्षित आणि सक्षम आहे.
जबाबदारीशिवायची कृती
इस्रायलचे लोक लष्करी पराक्रम, ‘शत्रूला चिरडून टाकण्याची’ भावना आणि सरकार साजरे करत असलेल्या भौगोलिक फायद्यांबद्दल संभ्रमात आहेत. जनता आणि सरकार यांच्यात असंतोष निर्माण झाला आहे कारण उर्वरित ओलीसांना सरकारचे प्राधान्य नाही. त्यांची कुटुंबे दररोज रस्त्यावर असतात आणि सप्टेंबरपासून संसदेबाहेर उपोषण सुरू आहे. तरीही, ‘संपूर्ण विजय’ आणि हमासला कोणत्याही सवलती न देण्याचे ध्येय पुढे नेण्यासाठी सरकार पुरेसे स्थिर आहे. अशा आडमुठेपणाच्या आणि लष्करी धोरणामुळे ओलिसांची सुटका करण्यासाठी तडजोडीला जागा उरली नाही. इस्त्रायलींनी यापूर्वी हा त्याग अनुभवला नव्हता आणि यामुळे तेथील लोक, सैन्य आणि राज्य यांच्या एकात्मतेला तडा गेला आहे.
वर्षभर चाललेले लष्करी यश आणि ‘शत्रूला पराभूत करणे’ हे दावे देशभरातील ओलिस चौकांना भेट दिल्यावर उघड होतात, जिथे लोक निषेध करणाऱ्या कुटुंबांना पाठिंबा देण्यासाठी एकत्र जमतात. इस्रायलच्या आंतरराष्ट्रीय विमानतळावर, ओलिसांच्या फोटोंनी एक वर्षाहून अधिक काळ एक्झिट लॉबी लावली आहे. युद्धाच्या प्रदीर्घ मार्गामुळे आंदोलकांमध्ये थकवा आला आहे आणि मोठी निदर्शने ओसरली आहेत. आशा गमावली असूनही लढा सुरू ठेवण्याची इच्छा आहे, मात्र तग धरण्याची क्षमता नसल्याने कुटुंबीयांनी गेल्या तीन महिन्यांपासून उपोषण केले आहे.
जसजसे 2024 समाप्त होत आहे, 7 ऑक्टोबर रोजी सुरक्षा अपयश, गुप्तचर त्रुटी आणि सीमेवर अपुरी तयारी यामुळे इस्रायली सतत गोंधळलेले आहेत. जनतेचा दबाव असूनही, सरकारने अपयशाची चौकशी करण्यासाठी स्वतंत्र आयोग स्थापन केलेला नाही आणि पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू यांना जबाबदार धरू शकणाऱ्या न्यायालयीन चौकशी टाळण्यासाठी प्रगत कायदे तयार केले आहेत. मजबूत राजकीय विरोधाच्या अनुपस्थितीत, नेतन्याहू यांचे सरकार 2026 पर्यंत पूर्ण कार्यकाळ पूर्ण करण्यासाठी तयार असल्याचे दिसते. अनेक अतिराष्ट्रवादी आणि काही रणनीतीकारांसाठी, हमास, हिजबुल्ला आणि इराण यांच्याबद्दलचा त्यांचा लढाऊ दृष्टिकोन प्रशंसनीय आहे. पूर्व येमेनच्या हौथींकडून क्षेपणास्त्र हल्ले या भडक दृष्टिकोनाला बळकटी देतात, सार्वजनिक लक्ष प्रतिबिंब आणि तडजोडीपासून दूर करतात.
सरकारची भूमिका पाहता, इस्रायली कैदी कधीही परत येणार नाहीत. आणि तरीही, सरकारला कोणत्याही प्रकारे धमकावले जात नाही कारण इस्त्रायली राज्याने वाटाघाटी कराव्यात की “संपूर्ण विजय” चा पाठपुरावा करावा यावर देशात दुमत आहे. जसजसे 2025 जवळ येत आहे, तसतसे इस्रायलींना राज्याकडून सुरक्षा कोंडी, इराण आणि हौथींबरोबरच्या युद्धासारखी परिस्थिती आणि युद्ध संपवणारे मायावी विजय यांचा सामना करण्यास सांगितले जाईल.
खिन्वराज जांगीड हे सेंटर फॉर इस्रायल स्टडीज, ओपी जिंदाल ग्लोबल युनिव्हर्सिटी, सोनीपत येथे असोसिएट प्रोफेसर आणि डायरेक्टर आहेत. दृष्टीकोन वैयक्तिक आहे.
Recent Comments