लोकसभा निवडणुकीनंतर संघ करत आहे हरियाणात भाजपचा जोरदार प्रचार, ‘ही मतभेदाची वेळ नाही’

भाजप आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ प्रातिनिधिक छायाचित्र

कुरुक्षेत्र/गुरुग्राम: “जातीचे राजकारण समाजाला तोडते हे समाजातील जागरूक लोकांना समजते. एकता आणि बंधुता राखणे हे जबाबदार लोकांचे कर्तव्य आहे,” असे हरियाणातील कुरुक्षेत्र जिल्ह्यातील प्रत्येक घराघरात राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ (RSS) कार्यकर्त्यांद्वारे वितरीत केले जाणारे पत्रक सांगते.  “एक व्यक्ती 4 वर्षे, 11 महिने आणि 364 दिवस बोलत आहे, तक्रार करत आहे, प्रश्न करत आहे. उरलेल्या एका दिवसात जर कोणी मतदानासाठी गेले नाही तर त्यांना बोलण्याचा, तक्रार करण्याचा किंवा प्रश्न करण्याचा अधिकार नाही.

पत्रक राजकीयदृष्ट्या तटस्थ आहे. हे मतदारांना कोणत्याही एका राजकीय पक्षाच्या बाजूने मतदान करण्यास सांगत नाही. मतदाता जागरुकता अभियान: 100% मतदान (मतदार जागृती कार्यक्रम-१०० टक्के मतदान) असे शीर्षक आहे, त्याचे आवाहन वरवर सरळ आहे-आपले मतदान करणे हे प्रत्येक मतदाराचे कर्तव्य आहे.

पण याशिवाय, पत्रकात मतदारांना काही प्रश्न विचारले जातात. “मी जातीच्या आधारावर मतदान करत आहे का?”, “मी मतदान करताना राष्ट्रीय, राज्य आणि जनहिताचा विचार करत आहे का?”, “माझे मत (पक्षांना) अराजकता पसरवणाऱ्या आणि समाजात फूट निर्माण करणाऱ्यांना जात आहे का?”

राज्यातील एका भाजप नेत्याने नाव न सांगण्याच्या अटीवर म्हटल्याप्रमाणे, “अगर कोई भी 2+2 करेगा, तो इन सावलों का उत्तर भाजपा ही आएगा (या सर्व प्रश्नांची उत्तरे भाजपकडे आहेत हे उघड आहे).

“काही पक्ष नेहमी तुष्टीकरण, स्यूडो-सेक्युलॅरिझम, धर्मविरोधी, राष्ट्रविरोधी आणि संधीसाधूपणाचे राजकारण करतात,” असे पत्रकात म्हटले आहे. त्याचा फटका देशातील आणि राज्यातील जनतेला चुकवावा लागेल.

बहुतेक निवडणुकांदरम्यान, हा संघ स्वयंसेवकांनी भाजपसाठी मैदानावर केलेल्या नित्य प्रचाराचा भाग असेल. पण हरियाणातील प्रचाराला महत्त्व आहे. कारण भाजप आणि त्यांचे वैचारिक गुरू यांच्यातील संबंध आणि बार्ब्सच्या देवाणघेवाणीच्या अनेक महिन्यांनंतर आलेला प्रचार.

केंद्रातील भाजप सरकारचे कमी झालेले बहुमत आणि हरियाणात पक्षाची घसघशीत विकेट पडल्याने या दोघांनी किमान जमिनीवर तरी गाडून ठेवलेले दिसते.

या वर्षाच्या सुरुवातीला झालेल्या लोकसभा निवडणुकीच्या अगदी उलट, आरएसएस हरियाणात भाजपच्या प्रचारासाठी कोणतीही कसर सोडत नाही. राज्यातील एका ज्येष्ठ आरएसएस नेत्याने म्हटल्याप्रमाणे, “संघ कार्यकर्त्यांची (स्वयंसेवक) वरपासून खालपर्यंत संपूर्ण यंत्रणा निवडणुकीसाठी अथक परिश्रम करत आहे.”

नियमित समीक्षा बैठक (दोन्ही संस्थांच्या सदस्यांमधील बैठका), संघाच्या स्वयंसेवकांचा घरोघरी प्रचार, प्रत्येक घराघरात मतदार स्लिपचे कार्यक्षम वितरण, भाजपला कार्यकर्त्यांकडून फीडबॅकचा नियमित संवाद, आणि अधिकाधिक इनपुट्सही देणे. कोणत्या राष्ट्रीय नेत्याने कोणत्या मतदारसंघात प्रचार करावा – हरियाणातील भाजपच्या प्रचारात आरएसएसचे महत्त्वपूर्ण म्हणणे आहे.

“हरियाणातील ६,००० हून अधिक गावांमध्ये हजारो आरएसएस टोली (स्वयंसेवकांचे गट) आहेत जे सध्या घरोघरी जाऊन प्रचार करत आहेत,” आरएसएस नेत्याने वर उद्धृत केले. “मला वाटतं आत्तापर्यंत आम्ही प्रत्येक घराला किमान दोनदा भेट दिली असेल.”

गेल्या वेळी, बऱ्याच स्वयंसेवकांना असे वाटले की “आपले स्वतःचे” सत्तेत असूनही त्यांचे स्वतःचे वैयक्तिक कार्य केले गेले नाही, असे नेते म्हणाले. या निवडणुकीपूर्वी, संघाच्या वरिष्ठ नेतृत्वाने मंडळातील स्वयंसेवकांशी चर्चा केली आणि त्यांना “ये समय नराज़गी प्रकट करने का नही है (आता राग व्यक्त करण्याची वेळ नाही)” समजावून सांगितले.

तिकीट निवडीत आर.एस.एस

पण त्याहीपेक्षा महत्त्वाचे म्हणजे लोकसभा निवडणुकीच्या निकालानंतर भाजपच्या दृष्टिकोनात लक्षणीय बदल झाला आहे, असे नेते पुढे म्हणाले. “गेल्या वेळी, त्यांनी उमेदवारांचा अभिप्राय घेतला नाही,” तो म्हणाला. “यावेळी आमच्या फीडबॅकच्या आधारे अनेक मतदारसंघात उमेदवार बदलण्यात आले आहेत… आम्ही बहुतांश ठिकाणी कोणाचेही तिकीट कापले नाही, तर फक्त त्यांच्या मतदारसंघांची अदलाबदल केली आहे आणि 80 टक्के प्रकरणांमध्ये भाजपने सहमती दर्शवली आहे.”

कुरुक्षेत्रात, उदाहरणार्थ, आरएसएसच्या नेत्यांनी दावा केला की नऊपैकी सहा विधानसभा मतदारसंघातील उमेदवारांची अदलाबदल आरएसएसच्या फीडबॅकच्या आधारे करण्यात आली. यामध्ये लाडवा येथून मुख्यमंत्री नायबसिंग सैनी यांच्या उमेदवारीचा समावेश असल्याचे नेत्यांनी सांगितले.

एका दुसऱ्या नेत्याने सांगितले की, “आम्हाला जमिनीवरून मिळालेला एक महत्त्वाचा अभिप्राय हा होता की भाजपच्या विरोधात काही विशिष्ट व्यक्तींइतकी सत्ताविरोधी नव्हती.” “लोकसभा निवडणुकीच्या विपरीत, त्यांनी यावेळी आमचे ऐकले, ए  यावेळी त्यांनी आमचे म्हणणे ऐकले आणि या अभिप्रायाच्या आधारे उमेदवार बदलले.” “कोणत्या मतदारसंघात कोणत्या राष्ट्रीय नेत्याची मागणी आहे यावर आम्हाला अभिप्राय मिळत होता…म्हणून आम्ही त्यांच्याशी सक्रियपणे संवाद साधत होतो,” नेता पुढे म्हणाला. “बहुतेक प्रकरणांमध्ये, त्यांनी आमच्या फीडबॅकनुसार पंतप्रधान, राजनाथ सिंह, योगी आदित्यनाथ, नितीन गडकरी यांसारख्या नेत्यांच्या प्रचाराचे नियोजन केले.”

नेत्याच्या म्हणण्यानुसार, लोकसभा मतदारसंघांच्या पातळीवर किमान चार ते पाच समिक्षा बैठक, जिल्हा स्तरावर सुमारे सहा ते सात बैठका, विधानसभेच्या स्तरावर “दर दुसऱ्या दिवशी” बैठका होत असत.

आरएसएसच्या स्वयंसेवकांच्या सक्रिय प्रचारामुळे भाजपच्या प्रचाराला काहीशी विश्वासार्हता मिळाली आहे, असे नेते म्हणाले. “सामाजिक संस्था म्हणून, लोक राजकीय पक्षापेक्षा आमचे जास्त ऐकतात, त्यामुळे त्यांचा अधिक विश्वास आणि स्वीकृती आहे…त्यामुळे नक्कीच जमिनीवर फरक पडला आहे.”

दोन वरिष्ठ नेत्यांच्या म्हणण्यानुसार, आरएसएसने महिला, अनुसूचित जाती, शीख, तरुण आणि सोशल मीडिया आउटरीच यावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी पाच अयम किंवा श्रेणी तयार केल्या आहेत.

“उदाहरणार्थ, आम्ही शीख समाजामध्ये पसरलेली चुकीची माहिती दूर करण्याचा सक्रियपणे प्रयत्न करत आहोत आणि लक्ष्यीकरण मोहिमेद्वारे बंधुत्वाचा संदेश देण्याचा प्रयत्न करत आहोत,” असे पहिले नेते म्हणाले. “यात तथाकथित शेतकरी आंदोलनाविषयी चुकीची माहिती दूर करणे देखील समाविष्ट आहे.”“आम्ही लोकांना 1984 ची आठवण करून देत आहोत,” ते शीखविरोधी दंगलीचा संदर्भ देत पुढे म्हणाले.

गेल्या निवडणुकीत भाजपला चांगले यश मिळाले नाही याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे मतदार स्लिपचे वितरण योग्यरित्या केले गेले नाही, ”दुसरा नेता म्हणाला. ते म्हणाले, “आम्ही यावर खूप भर दिला आहे कारण अशा प्रकारे तुम्ही मतदानाच्या दिवशी अधिकाधिक लोक बाहेर पडतील याची खात्री करू शकता,” ते म्हणाले.

प्रत्येक मतदार स्लिपवर भाजप सरकारच्या यशाचे वर्णन करणारे भाजपचे छोटे पॅम्फ्लेट जोडलेले आहे.”आमच्या स्वयंसेवकांनी यावेळी गावोगावी मतदानाच्या स्लिप दिल्या आहेत,” ते म्हणाले. “पिछली बार कार्यकर्ता का दिल उदास था, इस बार वो जमीं-आस्मान एक कर के काम कर रहा है.” (गेल्या वेळी स्वयंसेवकांचे मनोधैर्य खचले होते. यावेळी ते रात्रंदिवस काम करत आहेत)

‘हरियाणात राष्ट्रवादी सरकार हवे’

राष्ट्रीय सुरक्षेचा हा  महत्त्वाचा मुद्दा आहे ज्यावर आरएसएस भर देत आहे. “आरएसएसचे स्वयंसेवक लोकांना सांगत आहेत की काश्मीरमध्ये मोहम्मद मुख्यमंत्री होईल, पंजाब आणि दिल्लीमध्ये आधीच टोपी-वाल्यांचे राज्य आहे… त्यामुळे, राष्ट्रीय सुरक्षेसाठी, हरियाणात राष्ट्रवादी सरकार निवडले पाहिजे,” तिसऱ्या नेत्याने सांगितले.

“आरएसएस लोकांना कधीच सांगत नाही की कोणाला मत द्यावे. परंतु हे फक्त मत देण्याच्या कर्तव्याविषयी जागरूकता निर्माण करते आणि ज्याच्या आधारावर लोकांनी त्यांची निवड केली पाहिजे त्या व्यापक थीम अधोरेखित करते,” नेता म्हणाला.

याआधी उद्धृत केलेल्या दुसऱ्या आरएसएस नेत्याने राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ तयार करत असलेल्या राष्ट्रवादी खेळपट्टीची पुष्टी केली. “आम्ही लोकांना सांगत आहोत की या सरकारमुळे हरियाणा सुरक्षित झाला आहे. ते (गैर-भाजप सरकार) सत्तेवर आल्यास पहिली गोष्ट करतील ती म्हणजे सिंघू सीमा खुली करणे,” तो म्हणाला.