गुरुग्राम: हरियाणा विधानसभा निवडणुकीची धामधूम सुरू असतानाच प्रचार संपल्यानंतरही भाजपने माजी मुख्यमंत्री मनोहर लाल खट्टर यांना प्रसिद्धीच्या झोतात कसे ठेवले हे या निवडणुकीचे सर्वात उल्लेखनीय वैशिष्ट्य आहे. निवडणूक प्रचार, सत्ताधारी पक्षाच्या काही हालचाली, ज्याने राजकीय नेते आणि विश्लेषकांचे लक्ष वेधून घेतले आहे. ते सत्ताविरोधी लढा देत असून मतदारांचा विश्वास पुन्हा मिळवण्याचा प्रयत्न करत असताना त्यांची निवडणूक रणनीती बदलण्याचा एक प्रयत्न म्हणून पाहिले जाते.
2014 मध्ये पक्षाच्या दणदणीत विजयानंतर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी हरियाणातील पहिल्या-वहिल्या भाजप सरकारचे नेतृत्व करण्यासाठी खट्टर यांची निवड केली. , खट्टर यांनी ऑक्टोबर 2014 ते मार्च 2024 या कालावधीत सलग दोन वेळा हरियाणाचे मुख्यमंत्री म्हणून काम केले. ते एक प्रमुख चेहरा आहेत. जवळपास दोन दशकांपासून राज्यात भाजपची सत्ता आहे.
या वर्षी १२ मार्च रोजी नायब सिंग सैनी यांनी हरियाणाचे मुख्यमंत्री म्हणून त्यांची जागा घेतल्यानंतरही, खट्टर हे राज्यातील भाजपचे सर्वात प्रमुख नेते राहिले ज्यांनी लोकसभा निवडणुकीत प्रचार केला.
तथापि, 5 ऑक्टोबरच्या विधानसभा निवडणुकीसाठी, ते त्यांच्या स्वत: च्या लोकसभा मतदारसंघ कर्नाल वगळता भाजप उमेदवारांसाठी प्रचार करताना दिसले नाहीत किंवा पक्षाच्या कोणत्याही प्रचार सामग्रीवर त्यांचा चेहरा दिसत नाही. या निवडणुकांदरम्यान पंतप्रधान मोदींनी हरियाणामध्ये चार सभांना संबोधित केले आणि केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनीही तितक्याच संख्येने संबोधित केले.
मात्र, खट्टर यांना यापैकी कोणत्याही रॅलीला संबोधित करण्यास सांगण्यात आले नाही. एक वगळता ते मोदींच्या सभांमध्ये दिसले नाहीत.
‘पर्सनल अँटी इन्कम्बन्सी’
सेंटर फॉर द स्टडी ऑफ डेव्हलपिंग सोसायटीजचे दिल्लीस्थित संशोधक ज्योती मिश्रा म्हणाले की, हरियाणा विधानसभा निवडणुकीसाठी स्टार प्रचारक म्हणून सूचीबद्ध असूनही खट्टर यांनी प्रचार कार्यक्रमांमध्ये कमी उपस्थिती लावली आहे.
“त्याची मर्यादित उपस्थिती वाढत्या सत्ताविरोधी भावनांमुळे त्यांच्यापासून दूर राहण्याची भाजपची रणनीती दर्शवते. खट्टर काही शहरी रॅलींमध्ये सहभागी झाले असताना, ते पंतप्रधान मोदींसोबतच्या प्रमुख कार्यक्रमांना अनुपस्थित होते, जे त्यांच्या नेतृत्वाशी संबंधित नकारात्मक समज कमी करण्याचा पक्षाचा हेतू दर्शविते,” मिश्रा म्हणाले.
ते पुढे म्हणतात, की हा दृष्टिकोन नायबसिंग सैनीचा प्रचार करून, अनिर्णित मतदारांना संभाव्यपणे आकर्षित करून आणि भाजपविरोधी भावनांचे एकत्रीकरण रोखून पक्षाच्या प्रतिमेला नवसंजीवनी देण्याचा प्रयत्न करतो.
सैनी यांची ओळख करून देऊन, भाजपने ओबीसी मतदारांना आकर्षित करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे, जे हरियाणाच्या जवळपास ४० टक्के मतदार आहेत, तर खट्टर यांचे जात समर्थक आधीच पक्षाशी जुळलेले आहेत. ही रणनीती ओबीसी समुदायांमध्ये समर्थन एकत्र करण्याचे लक्ष्य करते, ज्यांनी ऐतिहासिकदृष्ट्या भाजपकडे झुकले आहे परंतु आता वाढीव आरक्षण आणि जात जनगणनेची आश्वासने देऊन काँग्रेसने त्यांचे समर्थन केले आहे.
मिश्रा म्हणाले की भाजपला आशा आहे की ओबीसी पोहोचण्यावर लक्ष केंद्रित करून आणि खट्टर यांना बाजूला करून ते भाजपविरोधी भावना कमी करू शकतात आणि ५ ऑक्टोबर रोजी अनुकूल निकाल मिळवू शकतात.
इंदिरा गांधी नॅशनल कॉलेजचे प्राचार्य डॉ कुशल पाल आणि दिल्लीतील लोकनीती, हरियाणा सीएसडीएसचे माजी समन्वयक म्हणाले की, त्यांनी इतर कोणत्याही राजकीय नेत्याच्या विरोधात वैयक्तिक सत्ताविरोधी आणि नाराजीचा प्रकार पाहिला नाही.
“सरकारांविरुद्ध सत्ताविरोधी काही नवीन नाही आणि लोकांनी हे पूर्वी पाहिले आहे. पण व्यक्तींविरुद्ध वैयक्तिक सत्ताविरोधी ही गोष्ट नवीन आहे. हे भाजपच्या केंद्रीय नेत्यांना चांगलेच कळलेले दिसते. त्यांनी मार्चमध्ये दुष्यंत चौटाला यांची सुटका केली आणि ते आता विधानसभा निवडणुकीत खट्टर यांना मतदारांपासून दूर ठेवत आहेत,” पाल म्हणाले.
हरियाणात खट्टर यांच्या वैयक्तिक आवडी-निवडीमुळेही पक्षाच्या हिताला हानी पोहोचली आहे, असेही ते म्हणाले. “भाजपने पहिल्यांदाच रामबिलास शर्मा यांच्यासारख्या नेत्यांना तिकीट वाटपात डावलले आहे. अहिरवालचे ज्येष्ठ नेते राव इंद्रजित सिंगही खट्टर यांच्यावर नाराज आहेत.
दिल्ली, पंजाब आणि हरियाणाच्या सीमेवर ज्यांनी आंदोलन केले ते शेतकरी नव्हते, तर केंद्र आणि हरियाणा सरकार पाडण्याचा हेतू असलेले लोक होते, असे खट्टर यांच्या अलीकडील विधानाचाही पाल यांनी उल्लेख केला.
‘तो कामगारांची जमवाजमव करण्यात व्यग्र आहे’
भाजपचे प्रदेश प्रवक्ते संजय शर्मा यांनी मात्र खट्टर यांना प्रचारापासून दूर ठेवल्याचा इन्कार केला.
“ते राज्यातील भाजपच्या सर्वात ज्येष्ठ नेत्यांपैकी एक आहेत आणि या निवडणुकांमध्ये ते महत्त्वाची भूमिका बजावत आहेत. प्रत्येक नेत्याला एक भूमिका देण्यात आली आहे आणि तो ती भूमिका चोख बजावत आहे. स्टार प्रचारक असले तरी पक्षाने खट्टर यांच्याकडे कार्यकर्त्यांच्या व्यवस्थापनाची भूमिका सोपवली आहे. म्हणूनच, ते निवडणुकीसाठी कार्यकर्त्यांची जमवाजमव करण्यात व्यस्त आहेत, ही उमेदवारांच्या प्रचारापेक्षा महत्त्वाची भूमिका आहे,” ते म्हणाले.
भाजपच्या एका वरिष्ठ नेत्याने नाव न छापण्याची विनंती केली, तथापि, हे मान्य केले की पक्ष खट्टर यांना जास्त दाखवू इच्छित नाही, कारण ते भाजपच्या 10 वर्षांच्या सत्तेचा चेहरा आहेत.
“आज हरियाणात पक्ष ज्या स्थितीत उभा आहे त्यासाठी पक्ष त्यांचा ऋणी आहे. पारदर्शकता आणि डिजिटल गव्हर्नन्सवर लक्ष केंद्रित केलेल्या त्यांच्या प्रशासकीय शैलीने त्यांच्या कार्यकाळाच्या सुरुवातीच्या वर्षांत त्यांना प्रशंसा मिळवून दिली होती. तथापि, अलिकडच्या वर्षांत त्यांची लोकप्रियता कमी झाली आहे, विशेषत: शेतकऱ्यांच्या निषेध, बेरोजगारी इत्यादींशी संबंधित समस्यांमुळे, ”नेत्याने सांगितले.
या नेत्याने पुढे सांगितले की, प्रचारातील खट्टर यांची भूमिका कमी करण्याचा निर्णय हा हरियाणातील भाजपची प्रतिमा पुन्हा उजळण्याच्या व्यापक रणनीतीचा एक भाग आहे. पक्षाला विविध स्तरातून, विशेषत: ग्रामीण मतदार आणि कृषिप्रधान समुदायांकडून लक्षणीय विरोध होत असताना, नेतृत्व नवीन चेहरे दाखवण्यासाठी आणि पूर्वीच्या प्रशासनाच्या लक्षात आलेल्या त्रुटींपासून कथन दूर करण्यास उत्सुक आहे, असेही ते म्हणाले.
Recent Comments