राष्ट्रपती राजवट लांबल्यास मणिपूर भाजप आमदारांकडून नवीन पक्षाच्या पर्यायाचा शोध

इम्फाळमध्ये सुरक्षा कर्मचारी तैनात. छायाचित्र : सुरज सिंग बिश्त.

इम्फाळ: मणिपूरमधील त्यांच्याच पक्षाच्या आमदारांकडून केंद्रावर पुन्हा एकदा दबाव येण्याची शक्यता आहे, की त्यांनी राज्यात राष्ट्रपती राजवट वाढवू नये आणि लवकरात लवकर लोकप्रिय सरकार स्थापन करावे, अशी माहिती मिळाली आहे.

राज्यातील भारतीय जनता पक्षातील दोन गट सध्या विभागले गेले आहेत. एक काळजीवाहू मुख्यमंत्री एन. बिरेन सिंग यांना पाठिंबा देत आहे आणि दुसरा विधानसभा अध्यक्ष थोक्चोम सत्यब्रत सिंह यांच्या नेतृत्वाखाली आहे, जे त्यांना विरोध करत आहेत. जर चालू राजकीय गतिरोध सुटला नाही तर ते वेगळे होऊन स्वतःचा प्रादेशिक पक्ष स्थापन करण्याचा पर्याय शोधत आहेत, असे राज्यातील तीन भाजप नेत्यांनी ‘द प्रिंट’ला सांगितले.

बिरेन यांना पाठिंबा देणाऱ्या गटात दोन मुख्यमंत्रीपदाचे इच्छुक आहेत – गोविंदस कोंथोउजम आणि थोंगम विश्वजित सिंग, हे दोघेही 9 फेब्रुवारी रोजी बिरेन यांनी राजीनामा देण्यापूर्वी सरकारमध्ये मंत्री होते आणि 21-22 आमदारांचा पाठिंबा असल्याचा दावा करतात, तर सत्यब्रत सिंह यांच्या नेतृत्वाखालील दुसऱ्या गटातही त्यांच्यासह तीन आमदार आहेत. इतर दोघे म्हणजे वाय. खेमचंद सिंग आणि थोक्चोम राधेश्याम सिंग, हेदेखील बिरेन सरकारमध्ये मंत्री होते.

एका नेत्याने ‘द प्रिंट’ला सांगितले की, 3 मे 2023 रोजी सुरू झालेल्या आणि 22 महिन्यांपासून सुरू असलेल्या जातीय हिंसाचाराच्या हाताळणीमुळे भाजप आमदारांना राज्यात पक्षाची लोकप्रियता कमी होत चालली आहे याची जाणीव आहे. बिगर-आदिवासी मैतेई, जे प्रामुख्याने हिंदू आहेत आणि आदिवासी कुकी-झो समुदाय, जे बहुतेक ख्रिश्चन आहेत, यांच्यातील संघर्षामुळे 250  लोकांचा मृत्यू झाला आहे आणि सुमारे 60 हजार लोकांचे अंतर्गत विस्थापन झाले आहे. या नेत्याने सांगितले की, आमदारांना भीती आहे की ते 2027 च्या सुरुवातीला राज्यात होणाऱ्या विधानसभा निवडणुकीत विजयी होणार नाहीत.

‘प्रादेशिक पक्ष तयार करण्याच्या शक्यतेचा शोध’ 

सोमवारी संध्याकाळी बिरेन यांनी त्यांच्या निवासस्थानी बोलावलेल्या बैठकीत प्रादेशिक पक्ष तयार करण्याच्या पर्यायावर चर्चा झाली, असे एका नेत्याने सांगितले. बिरेन यांच्याशी निष्ठावंत भाजप आमदारांव्यतिरिक्त, राज्यातील भाजपचा माजी मित्र असलेल्या नॅशनल पीपल्स पार्टी (एनपीपी) यासह इतर पक्षांचे काही आमदार या बैठकीत उपस्थित होते. “बिरेन यांनी आमदारांना प्रादेशिक पक्ष स्थापन करण्यासाठी आणि निवडणूक लढविण्यासाठी पटवून देण्याचा प्रयत्न केला. त्यांनी सांगितले की त्यांच्या गटाला मोठ्या संख्येने आमदारांचा पाठिंबा आहे आणि ते सहजपणे निवडणूक जिंकू शकतात,” असे एका भाजप आमदारांनी सांगितले.

या नेत्याने पुढे सांगितले की, बिरेन यांनी आमदारांना राज्य भाजप अध्यक्ष ए. शारदा देवी यांच्याशी संपर्क साधण्याचा आणि विधानसभा बरखास्त करण्याची आणि नवीन निवडणुका घेण्याची गरज केंद्रीय नेतृत्वाला कळवण्याचा सल्ला देण्याचा सल्ला दिला. तथापि, बैठकीत उपस्थित असलेल्या आमदारांचा एक गट या कल्पनेला विरोध करत होता.

“सर्व आमदार कोणत्याही पक्षाचे असले तरी त्यांच्याविरुद्ध जनतेचा रोष आहे. अशा कृतीमुळे जनतेचा रोष आणखी वाढेल,” असे भाजपच्या दुसऱ्या आमदाराने सांगितले. “बैठकीत उपस्थित असलेल्या आमदारांनी नंतर निर्णय घेतला की त्यांनी सभापती सत्यब्रत यांच्या नेतृत्वाखालील बंडखोर गटाशी संपर्क साधावा आणि त्यांना पटवून द्यावे की त्यांनी सर्वांनी एकत्र येऊन भाजप प्रदेशाध्यक्षांकडे जावे आणि त्यांना सांगावे की ते एक आहेत. त्यांनी केंद्रीय नेतृत्वाला लवकरात लवकर लोकप्रिय सरकार स्थापन करण्यासाठी कळवण्याचा प्रस्ताव त्यांना द्यावा.” असेही ते म्हणाले.

बैठकीत उपस्थित असलेल्या एक आमदार म्हणाल्या, “बहुसंख्य आमदार दीर्घकाळ राष्ट्रपती राजवटीच्या विरोधात आहेत. मणिपूर विधानसभेत भाजपचे बहुमत असल्याने, मंत्रिमंडळासह नवीन मुख्यमंत्री निवडणे हाच सर्वोत्तम पर्याय आहे असे वाटले. पण ते घडण्यासाठी, आपण सर्वांनी एकत्र राहावे.”

सोमवारी संध्याकाळी झालेल्या बैठकीनंतर, बिरेन गटातील एका आमदाराने मंगळवारी सभापती सत्यब्रत यांची भेट घेऊन हा प्रस्ताव सादर केला, असे बिरेन विरोधी गटातील तिसऱ्या भाजप नेत्याने ‘द प्रिंट’ला सांगितले. तथापि, बंडखोर गटाने हा प्रस्ताव स्वीकारला आहे की नाही हे अद्याप स्पष्ट झालेले नाही. जर नवीन मुख्यमंत्र्यांची निवड करण्यास विलंब झाला तर बंडखोर गटही भाजपपासून वेगळे होऊन नवीन पक्ष स्थापन करण्याचा पर्याय शोधत असल्याचे या नेत्याने सांगितले. “भाजपविरुद्ध जनतेचा रोष वाढत आहे. आमचे घटक आम्हाला दररोज सांगत आहेत की जर आम्ही पक्षासोबत राहिलो तर ते आम्हाला मतदान करणार नाहीत. आम्ही हे केंद्रीय नेतृत्वाला अनेक वेळा कळवले आहे,” असे ते म्हणाले. “अशा परिस्थितीत, राजकीय पेचप्रसंग दूर झाला नाही तर आमच्यासमोर एकमेव पर्याय उरतो तो म्हणजे वेगळे होऊन नवीन पक्ष स्थापन करणे. बंडखोर गटाचा दावा आहे की त्यांना इतर पक्षांसह 26-27 आमदारांचा पाठिंबा आहे.

गेल्या महिन्यात एनपीपीचे आमदार एन. कायसी यांच्या निधनानंतर 60 सदस्यीय मणिपूर विधानसभेत सध्या 59 आमदार आहेत. भाजपकडे 32 जागा आहेत, ज्यात सात कुकी-झो आमदारांचा समावेश आहे. याव्यतिरिक्त, 2022 च्या निवडणुकीनंतर जनता दल (युनायटेड) चे पाच आमदार भाजपमध्ये सामील झाले, ज्यामुळे पक्षाची प्रभावी संख्या 37  झाली. उर्वरित आमदारांपैकी पाच आमदार भाजपच्या सहयोगी असलेल्या एनपीएफचे आहेत. सहा (कायसींच्या मृत्यूनंतर) कॉनराड संगमा यांच्या एनपीपीचे आहेत ज्यांनी पूर्वी बिरेन सरकारला पाठिंबा दिला होता. नोव्हेंबर 2024 मध्ये एनपीपीच्या आमदारांनी त्यांचा पाठिंबा काढून घेतला. भाजपच्या आणखी एका माजी सहयोगी असलेल्या कुकी पीपल्स अलायन्सचे दोन आमदार आहेत. याशिवाय, तीन अपक्ष आमदार आहेत, ज्यात पाच काँग्रेसचे आणि एक जनता दल (युनायटेड) चा आहे.

प्रचंड विरोध आणि राजीनाम्याच्या मागण्या असूनही, बिरेन मुख्यमंत्रीपदावर राहिले. अखेर भाजपच्या आमदारांनी रद्द झालेल्या राज्य विधानसभेत विरोधी काँग्रेसच्या अविश्वास प्रस्तावाला पाठिंबा देण्याची धमकी दिली – ज्यामुळे त्यांचे स्वतःचे सरकार पाडण्याची शक्यता होती – ज्यामुळे भाजपच्या केंद्रीय नेतृत्वाला बिरेन यांचा राजीनामा मागावा लागला. त्यांनी 9  फेब्रुवारी रोजी राजीनामा दिला आणि चार दिवसांनी राज्यात राष्ट्रपती राजवट लागू करण्यात आली.