राज्यसभेतील ‘वंदे मातरम’ वादादरम्यान जयराम रमेश यांचा भाजपवर निशाणा

संसदेच्या हिवाळी अधिवेशनादरम्यान काँग्रेस खासदार जयराम रमेश यांनी राज्यसभेत भाषण केले.

नवी दिल्ली: काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते जयराम रमेश यांनी बुधवारी राज्यसभेत ‘वंदे मातरम’वरील चर्चेदरम्यान, तुष्टीकरणाच्या आरोपांना उत्तर देताना भारतीय जनता पक्षाच्या स्वतःच्या इतिहासावर जोरदार हल्ला चढवला. ते म्हणाले की, “जेव्हा भाजपचे तत्कालीन नेते ब्रिटिशांसोबत काम करण्यास तयार होते, तेव्हा भाजप देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी लढलेल्यांचा अपमान करत आहे. या गीताच्या 150 व्या जयंतीनिमित्त 8 डिसेंबर रोजी संसदेत ‘वंदे मातरम’वरील चर्चेला सुरुवात झाली. जवाहरलाल नेहरूंच्या नेतृत्वाखाली मुस्लिमांचे तुष्टीकरण करण्यासाठी काँग्रेसने हे गीत दोन कडव्यांपर्यंत मर्यादित केल्याचा आरोप भाजपने केल्यानंतर ही चर्चा सुरू झाली.

“राज्यसभा आणि लोकसभेतील चर्चेने पुन्हा एकदा हे सिद्ध केले आहे की, आपल्या राजकारणात इतिहासाचा खूप कमी भाग आहे आणि आपल्या इतिहासात राजकारणाचा खूप जास्त भाग आहे. पंतप्रधान, गृहमंत्री आणि त्या बाजूने बोललेल्या प्रत्येकाने हे सिद्ध केले आहे, की ते इतिहासकार बनण्यासाठी निघाले होते, पण ते ‘विकृत इतिहासकार’ बनले,” असे म्हणत रमेश यांनी आपल्या भाषणाची सुरुवात केली. 1937 मधील देशातील परिस्थितीचा संदर्भ देत, जेव्हा काँग्रेस कार्यकारिणीने राष्ट्रीय कार्यक्रमांमध्ये ‘वंदे मातरम’ची पहिली दोन कडवी गाण्याची शिफारस करणारा ठराव मंजूर केला होता, तेव्हा ते म्हणाले, “1937 मध्ये जातीयवादी वातावरण पसरवण्यासाठी अनेक संघटना जबाबदार होत्या; अशाच एका संघटनेचा आता 100 वा वर्धापनदिन साजरा होत आहे. तिची स्थापना 1925 मध्ये झाली होती. त्यांनीच जातीयवादाची आग लावली. आता ते तुष्टीकरणासाठी काँग्रेस पक्षाला दोष देत आहेत.” गांधीजींसह त्यावेळच्या अनेक नेत्यांनी या ठरावाला सहमती दर्शवली होती, याकडे लक्ष वेधत त्यांनी ठामपणे सांगितले, “जेव्हा तुम्ही वारंवार नेहरूंचे नाव घेता, तेव्हा तुम्ही स्वातंत्र्यासाठी प्राण दिलेल्या त्या सर्व लोकांचा खऱ्या अर्थाने अपमान करत आहात, जेव्हा तुम्ही सर्वजण ब्रिटिशांसोबत काम करण्यास तयार होतात.”

रमेश यांनी इतिहासकार सब्यसाची भट्टाचार्य यांच्या 2003 सालच्या ‘वंदे मातरम: द बायोग्राफी ऑफ अ सॉंग’ या पुस्तकाचाही उल्लेख केला आणि बुधवारी रात्रीपर्यंत हे पुस्तक सर्व संसद सदस्यांना देण्याचे आश्वासन दिले. “आज केवळ नेहरूंचीच बदनामी होत नाहीये. ही रवींद्रनाथ टागोर यांची बदनामी आहे. हे सरकार काय करत आहे? बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय विरुद्ध टागोर.” रमेश यांनी काँग्रेसवरील तुष्टीकरणाच्या आरोपांचा संदर्भ देत विचारले, “तुष्टीकरण म्हणजे काय? जेव्हा श्यामा प्रसाद मुखर्जी यांनी ए.के. फजलुल हक यांच्यासोबत युती सरकारमध्ये सहभाग घेतला, ज्यांनी 23 मार्च 1940 रोजी लाहोरमध्ये पाकिस्तानचा ठराव मांडला होता. हे तुष्टीकरण नाही का? हे तेच श्यामा प्रसाद मुखर्जी आहेत, ज्यांच्या सल्ल्यानुसार हिंदू महासभेने सिंध आणि वायव्य सरहद्द प्रांतात युती सरकार स्थापन केले होते. हे तुष्टीकरण नाही का? 4 जून 2005 रोजी भारतरत्न लालकृष्ण अडवाणी कराचीला गेले आणि ते कोणाची प्रशंसा करतात? ते नेहरूंचा इतका द्वेष करतात, की त्यांनी जिनांची प्रशंसा केली. हे तुष्टीकरण नाही का? 2009 मध्ये जिनांचे चरित्र प्रकाशित झाले. त्याचे लेखक वाजपेयींचे माजी परराष्ट्र मंत्री आणि अर्थमंत्री जसवंत सिंग होते,” असे ते पुढे म्हणाले आणि विचारले, “नेहरूंबद्दल इतका द्वेष की तुम्हाला जिना जवळचे वाटायला लागले?” या चर्चेला नेहरूंची बदनामी करण्याच्या प्रकल्पाचा एक भाग म्हणत रमेश म्हणाले, “हा प्रकल्प इतका भयानक आहे की एक साधा, सभ्य, शांत संरक्षणमंत्रीसुद्धा त्याच्या प्रभावाखाली येतो आणि कोणताही ऐतिहासिक पुरावा नसलेल्या अनेक गोष्टी बोलू लागतो.” त्यांनी स्पष्ट केले, की काँग्रेसच्या प्रत्येक अधिवेशनात ‘वंदे मातरम’ गायले जाते.

‘हे तुष्टीकरण आहे का?’

आपल्या भाषणात, रमेश यांनी 28 सप्टेंबर 1937 रोजी डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी सरदार वल्लभभाई पटेल यांना लिहिलेल्या पत्राचा संदर्भ दिला, ज्यात “वंदे मातरमबद्दल आपल्या राजकीय व्यवस्थेतील मोठ्या वर्गामध्ये असलेल्या चिंता आणि काळजी व्यक्त केली होती, आणि सरदार पटेलांना विनंती केली होती की काँग्रेस कार्यकारिणीने यावर भूमिका घ्यावी.” त्यानंतर त्यांनी विचारले, “हे तुष्टीकरण होते का? तुम्ही डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांच्यावर तुष्टीकरणाचा आरोप करत आहात, की सरदार वल्लभभाई पटेल यांच्यावर?” रमेश यांनी नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी 16 ऑक्टोबर 1937 रोजी टागोर यांना लिहिलेल्या आणखी एका पत्राचा उल्लेख केला, ज्यात त्यांनी ‘वंदे मातरम’वर काँग्रेसची भूमिका काय असावी, याबद्दल सल्ला मागितला होता. रमेश यांच्या मते, त्यानंतर टागोर यांनी बोस यांना पत्र लिहिले. त्यांना ते पत्र सापडले नसले तरी, त्यांनी बोस यांच्याशी संबंधित असलेले, तृणमूल काँग्रेसचे (टीएमसी) माजी खासदार प्रा. सुगाता बोस यांनी लिहिलेल्या एका पुस्तकाचा संदर्भ दिला. त्या पुस्तकात या पत्रव्यवहाराचा उल्लेख आहे.

28 ऑक्टोबर 1937 च्या ठरावापूर्वी, त्यांनी ‘वंदे मातरम्’ च्या  मुद्द्यावरील अशा अनेक पत्रव्यवहारांचा संदर्भ दिला. गांधी, बोस, पटेल, नेहरू, मौलाना आझाद, गोविंद वल्लभ पंत आणि आचार्य कृपलानी हेदेखील या प्रस्तावाशी सहमत होते, असे त्यांनी ठामपणे सांगितले. “ते त्यांच्यावर तुष्टीकरणाचा आरोप करत आहेत का?” असा प्रश्न रमेश यांनी विचारला. त्यांनी 30 ऑक्टोबर 1937 रोजी आनंदबाजार पत्रिकेत प्रकाशित झालेल्या टागोर यांच्या मुलाखतीचाही संदर्भ दिला. “त्या मुलाखतीत, त्यांनी (टागोर) म्हटले होते की, मी काँग्रेस कार्यकारिणीला हा सल्ला दिला होता आणि माझ्या सल्ल्यानुसार, त्यांनी हा ठराव मंजूर केला, जेणेकरून ‘वंदे मातरम’च्या काही कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून स्वीकारले जावे, जे नंतर राष्ट्रीय गीत बनले,” असे रमेश म्हणाले.

पंतप्रधानांच्या आर्थिक सल्लागार परिषदेचे अध्यक्ष असलेल्या विवेक देबरॉय यांनी अनुवादित केलेल्या, चट्टोपाध्याय यांच्या दुसऱ्या एका पुस्तकाचा संदर्भ देत ते म्हणाले, “या पुस्तकात चट्टोपाध्याय म्हणतात की, भारताची सर्वात मोठी समस्या ही जातीयतेची समस्या आहे. आपला इतिहास हा जातीयवादाचा इतिहास आहे.”