अखिलेश यादवांचा योगी आदित्यनाथ सरकारवर हल्लाबोल

समाजवादी पक्षाचे प्रमुख अखिलेश यादव.

लखनऊ: शनिवारी आग्रा दौऱ्यावर असताना, समाजवादी पक्षाचे प्रमुख अखिलेश यादव यांनी राजपूत योद्धा राजा राणा सांगा यांच्याबद्दल केलेल्या विधानानंतर पक्षाचे खासदार रामजी लाल सुमन यांच्या घराबाहेर झालेल्या हिंसाचारासाठी योगी आदित्यनाथ यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय जनता पक्ष सरकारला जबाबदार धरले. अखिलेश यांनी करणी सेनेला ‘योगी सेना’ असे संबोधले आणि दलित खासदाराच्या घरावरील हल्ल्याला उत्तर प्रदेश सरकारने प्रायोजित केल्याचा आरोप केला. “पूर्वी, ज्याप्रमाणे हिटलरने आवाज दाबण्यासाठी आपली सेना ठेवली होती, त्याचप्रमाणे योगी सेना सध्या करत आहे. योगी सरकार या सेनेला निधी देत ​​आहे जिथे मुख्यमंत्र्यांच्या जातीतील लोक अशा हल्ल्यांची योजना आखत आहेत,” असे सपा प्रमुख अखिलेश यादव यांनी माध्यमांना सांगितले.

अजय मोहन सिंग बिष्ट म्हणून जन्मलेले योगी आदित्यनाथ हे गढवाली राजपूत आहेत. करणी सेनेने क्षत्रियांचे समर्थन केले आहे. गेल्या महिन्यात, सुमन यांनी आरोप केला होता की मेवाड शासक राणा सांगा यांनी लोधी राजवट संपवण्यासाठी मुघल राजवंशाचे संस्थापक बाबर यांना भारतात आणले. 26 मार्च रोजी करणी सेनेशी संबंधित असलेल्या अज्ञात व्यक्तींनी राज्यसभा खासदार राणा सांगा यांच्या आग्रा येथील घराबाहेर दगडफेक केली, खिडक्यांच्या काचा फोडल्या आणि पार्क केलेल्या वाहनांची तोडफोड केली. यापूर्वी, अलिगडमधील एका हिंदू संघटनेच्या नेत्याने राणा सांगा यांच्यावरील अपमानास्पद वक्तव्याबद्दल समाजवादी पक्षाच्या खासदाराची हत्या करणाऱ्याला 25 लाख रुपयांचे बक्षीस जाहीर केले होते. अखिलेश म्हणाले की, “हा हल्ला मुख्यमंत्र्यांना पीडीए (मागासवर्गीय) दलित आणि अल्पसंख्याक यांच्याबद्दल असलेल्या द्वेषाचे दर्शन घडवतो”. अलिकडच्या काळात, सुमन आणि माजी सपा आमदार इंद्रजीत सरोज यांच्या विधानांमुळे उत्तर प्रदेशात दलित विरुद्ध उच्च जातीच्या राजकारणाची कहाणी अधिक तीव्र झाली आहे. मंदिरांमध्ये सत्ता असती तर मुहम्मद घोरीसारखे आक्रमक झाले नसते, या विधानाने सरोज यांनी संताप व्यक्त केला होता. सुमनप्रमाणेच, सरोजदेखील दलित खासदार आहेत.

परंतु, समाजवादी पक्षाने ही रणनीती दुप्पट करण्याचा निर्णय घेतल्याचे म्हटले जाते आणि दलितांना आकर्षित करण्यासाठी संपूर्ण उत्तर प्रदेशात मोहीम सुरू करण्याचा निर्णय घेतला आहे. याशिवाय, त्यांच्या प्रवक्त्यांना या मुद्द्यावरील टेलिव्हिजनवरील चर्चेदरम्यान ‘दलित समर्थक’ भूमिका घेण्याचे निर्देश देण्यात आले होते. दरम्यान, भाजपने असा आरोप केला आहे की समाजवादी पक्षाचे दलित नेते अखिलेशच्या इशाऱ्यावर अशी वादग्रस्त विधाने करत आहेत. “ज्या प्रकारची विधाने सपा नेते देत आहेत, त्यामुळे समाजात द्वेष निर्माण होत आहे. आपल्या सर्वांना माहिती आहे की ते पक्षाच्या हायकमांडच्या इशाऱ्यावर अशी विधाने करत आहेत कारण त्यांचे नेतृत्व औरंगजेबाचे पालनपोषण करते. जनताही या विधानांना ‘हिंदूविरोधी’ मानते, असे उत्तर प्रदेश भाजपचे प्रवक्ते अवनीश त्यागी यांनी ‘द प्रिंट’ला सांगितले.

अखिलेश यांच्याकडून प्रेरणा घेत, सपा कार्यकर्ते आता उत्तर प्रदेशात राजपूत विरुद्ध दलित आणि इतर मागासवर्गीय (ओबीसी) या नरेटिव्हला पुढे नेत आहेत. “रामजी लाल सुमन यांच्या घरावर हल्ला आणि नंतर आमचे नेते अखिलेश यादव यांच्याविरुद्ध व्हायरल झालेला व्हिडिओ, पक्षाने सार्वजनिक सभांमध्ये ‘राजपूत विरुद्ध कनिष्ठ जाती’ हा मुद्दा उपस्थित करण्याचा निर्णय घेतला आहे कारण मुख्यमंत्री देखील राजपूत समुदायाचे आहेत.” “दलित खासदाराच्या घरावरील हल्ल्याची टीका त्यांनी (योगी) केलेली नाही,” असे सपाच्या एका वरिष्ठ पदाधिकाऱ्याने द प्रिंटला सांगितले.

“भाजपच्या हिंदुत्व अजेंडाच्या कथेला तोंड देण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे तो जातीच्या आधारावर वळवणे. 2024 मध्ये, उत्तर प्रदेशात भाजपला पराभव पत्करावा लागला कारण निवडणुका जातीच्या आधारावर झाल्या जिथे मोठ्या संख्येने दलित आणि ओबीसींनी इंडिया ब्लॉकला मतदान केले. परंतु भाजपने आपल्या चुकांमधून धडा घेतला आणि आदित्यनाथसारख्या नेत्यांनी ‘बटोगे तो कटोगे’ असे विधान केल्याने पुन्हा हिंदुत्वाच्या कथेवर लक्ष केंद्रित केले. या वादामुळे आम्हाला संधी मिळाली आहे; “आपल्याला ते धोरणात्मक पद्धतीने हाताळण्याची गरज आहे,” असे या अधिकाऱ्याने पुढे म्हटले. सपा नेत्यांची विधाने पहिल्यांदाच बातम्यांमध्ये आली नाहीत. 2024 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीच्या खूप आधी, माजी मंत्री स्वामी प्रसाद मौर्य यांनी जानेवारी 2023 मध्ये रामचरितमानसावर प्रश्न उपस्थित केले होते. नंतर, लखनौमध्ये त्यांच्याविरुद्ध गुन्हा दाखल करण्यात आला. त्यावेळी, अखिलेश यांनी फैजाबाद (अवधेश प्रसाद) आणि मेरठ (सुनीता वर्मा) सारख्या अनारक्षित जागांवर दलित उमेदवार उभे केले. एकूणच, सपाने उत्तर प्रदेशात 28 ओबीसी आणि 14 दलित उमेदवार उभे केले. पक्षाने उत्तर प्रदेशात 37 जागा जिंकल्या.

अवधेश प्रसाद यांनी स्वतः एक विक्रम रचला कारण ते उत्तर प्रदेशातील एका अनारक्षित मतदारसंघातून जिंकणारे एकमेव दलित उमेदवार बनले. प्रतीकात्मक हावभाव म्हणून, अखिलेश यांनी फैजाबाद खासदाराला लोकसभेत त्यांच्या शेजारी बसवले, प्रसाद यांनी फैजाबाद लोकसभा मतदारसंघ जिंकल्यानंतर, ज्याचा अयोध्या भाजपचा भाग आहे.

महत्त्वाच्या दलित मतांसाठी लढाई

दलितांच्या संपर्काचा एक भाग म्हणून, समाजवादी पक्षाने आंबेडकर जयंती (14  एप्रिल) निमित्त आठवडाभर कार्यक्रम आयोजित केला. गेल्या काही वर्षांत बहुजन समाज पक्षाच्या (बसपा) अनेक माजी नेत्यांनी इंद्रजित सरोज आणि बसपा सह-संस्थापक दद्दू प्रसाद यांच्यासह समाजवादी पक्षाकडे आपली निष्ठा वळवली आहे. याच संदर्भात, बसप प्रमुख मायवती यांनी त्यांच्या कट्टर प्रतिस्पर्धी समाजवादी पक्षावर दलित नेत्यांना “दिशाभूल” केल्याबद्दल टीका केली आहे. बसप प्रमुखांनी रविवारी ‘एक्स’ वर अनेक पोस्ट पोस्ट करून दलितांना इशारा दिला की सपा त्यांची मते मिळविण्यासाठी “कोणत्याही थराला जाऊ शकते”.”काँग्रेस, भाजप इत्यादींप्रमाणे, सपा देखील बहुजनांचे, विशेषतः दलितांचे संवैधानिक अधिकार देऊन त्यांचे खरे हित, कल्याण आणि उन्नती करण्यापासून दूर आहे, त्यांच्या गरिबी, जाती-आधारित शोषण आणि अन्याय-अत्याचार इत्यादींना संपवण्यासाठी सहानुभूती/इच्छाशक्ती नाही, ज्यामुळे ते मुख्य प्रवाहापासून दूर आहेत,” असे मूळ हिंदीमध्ये पोस्ट केले.

“बसपा आपल्या सततच्या प्रयत्नांद्वारे येथील जातिव्यवस्था नष्ट करण्याच्या आणि संपूर्ण समाजात समतावादी समाज म्हणजेच बंधुता निर्माण करण्याच्या आपल्या मोहिमेत मोठ्या प्रमाणात यशस्वी झाली असली तरी, सपा आपल्या संकुचित राजकीय हितसंबंधांच्या पूर्ततेसाठी ते बिघडवण्याचा सर्वतोपरी प्रयत्न करत आहे. लोकांनी सावध राहिले पाहिजे.” 2011 च्या जनगणनेनुसार, उत्तर प्रदेशातील एकूण लोकसंख्येच्या 21.1 टक्के दलित आहेत. उत्तरेकडील राज्यातील दलित लोकसंख्येचा जाटव आणि पासी हे दोन प्रमुख घटक आहेत. समाजवादी पक्षाचे प्रवक्ते मनोज काका यांनी असा दावा केला की, भाजपनेच सपा नेत्यांच्या विधानांवर प्रकाश टाकून हा वाद निर्माण केला आहे. “या वादाचा आता भाजपवर वाईट परिणाम होईल कारण सर्वांना माहिती आहे की करणी सेना त्यांच्या पक्षाच्या जवळ आहे. जर ते आमच्या दलित आणि ओबीसी नेत्यांना धमकावत असतील तर ते आमच्या बाजूने जनतेच्या भावना आणत आहेत,” असे त्यांनी द प्रिंटला सांगितले.

“बहनजी (मायावती) विरुद्ध आमचे काहीही नाही, परंतु त्यांच्या कार्यकर्त्यांना हे देखील माहित आहे की फक्त समाजवादी पक्ष पीडीएच्या बॅनरखाली दलितांचा आवाज उठवत आहे. म्हणूनच गेल्या काही वर्षांत बहुतेक बसप नेते सपाकडे वळले.”

राजकीय विश्लेषक शिल्प शिखा सिंह म्हणाले की, त्यांच्या पक्षाच्या नेत्यांना पाठिंबा देणे हा दलित मतपेढी आकर्षित करण्याच्या रणनीतीचा एक भाग आहे. “सपा प्रमुखांना हे समजते की गैर-यादव आणि दलित मते उत्तर प्रदेशात यशाची गुरुकिल्ली आहेत कारण एकत्रितपणे त्यांची एकूण मते 50 टक्क्यांहून अधिक आहेत. जेव्हा बसपा या मतांचा फारसा भाग मिळवू शकत नाही, तेव्हा सपा ही संधी म्हणून पाहत आहे. त्यामुळे, पक्ष आपल्या दलित नेत्यांसाठी भूमिका घेईल हे स्पष्ट आहे कारण त्यांना पक्षाच्या कार्यकर्त्यांना संदेश द्यायचा आहे,” असे लखनौच्या गिरी इन्स्टिट्यूट ऑफ डेव्हलपमेंट स्टडीजमधील सहाय्यक प्राध्यापकांनी ‘द प्रिंट’ला सांगितले.