बिहार काँग्रेसचे वरिष्ठ नेतृत्व कन्हैयाच्या पदयात्रेपासून अलिप्त?

बिहारमध्ये सुरू असलेल्या यात्रेदरम्यान एनएसयूआयचा राष्ट्रीय प्रभारी कन्हैया कुमार एका तरुणाशी संवाद साधताना .

नवी दिल्ली:  जेएनयू विद्यार्थी संघटनेचा (जेएनयूएसयू) माजी नेता कन्हैया कुमार बिहारमध्ये यात्रेचे नेतृत्व करत असल्याने काँग्रेसच्या गटात अस्वस्थता निर्माण झाली आहे. 2019 मध्ये झालेल्या निवडणुकीतील पराभवानंतर तो ज्या राज्यात मोठ्या प्रमाणात अनुपस्थित राहिला होता, त्या राज्यात त्याला ‘पोस्टर बॉय’ म्हणून सादर करण्याच्या हायकमांडच्या प्रयत्नांना अनेक नेत्यांनी विरोध केला आहे. पश्चिम चंपारणमध्ये रविवारी सुरू झालेल्या आणि बी.आर. आंबेडकर यांच्या जयंतीदिनी 14 एप्रिल रोजी पाटणा येथे संपण्याची शक्यता असलेल्या ‘पलायन रोको नोकरी दो’ यात्रेचे पहिले दोन दिवस काँग्रेसच्या वरिष्ठ नेत्यांनी बहुतेक वेळा अनुपस्थिती दर्शविली आहे.

कन्हैयाशी सल्लामसलत केल्यानंतर बिहार काँग्रेस प्रभारी कृष्णा अल्लावरू यांनी पदयात्रेची योजना आखल्याचे वृत्त ‘द प्रिंट’ला मिळाले आहे. बिहार काँग्रेसच्या पदाधिकाऱ्यांचा दावा आहे, की पक्षाच्या वरिष्ठ नेत्यांना यात्रेच्या योजनेची माहिती होती, परंतु राज्य नेतृत्वाला त्याबद्दल काहीही माहिती नव्हती. रमजानचा उपवास महिना सुरू असल्याने बिहार युनिटच्या अल्पसंख्यांक नेत्यांनी यात्रेच्या वेळेबाबत आपली शंका व्यक्त केल्याचे सांगितले जात आहे. ‘द प्रिंट’शी बोलताना काही नेत्यांनी त्यांचे मत न घेता यात्रेची वेळ निश्चित करण्यात आल्याबद्दल दुःख व्यक्त केले.

“सध्या रमजानचा महिना सुरू आहे आणि विधानसभेचे अधिवेशन (बिहार बजेट अधिवेशन) सुरू आहे; त्यामुळे अनेक नेते, विशेषतः मुस्लिम, सहभागी होऊ शकत नाहीत. परंतु, हा पक्षाचा कार्यक्रम असल्याने आम्ही नंतर सामील होऊ, परंतु, हो, त्याची वेळ आमच्या वेळापत्रकाशी जुळत नाही,” असे बिहार विधानसभेतील काँग्रेस विधिमंडळ पक्षाचे (सीएलपी) नेते शकील अहमद खान यांनी ‘द प्रिंट’ला सांगितले. यात्रा ही कोणत्याही व्यक्तीची मोहीम नाही, तर पक्षाचा कार्यक्रम आहे. मी अनेक लोकांना ‘कन्हैय्याची यात्रा’ म्हणताना ऐकले आहे, पण ते तसे नाही. ती कधीच कन्हैय्या कुमारची यात्रा नव्हती; तो एका पक्षाचा उपक्रम आहे. कन्हैय्या त्याच्या ‘दिल्ली प्रवास’ (स्थलांतर) वरून बिहारला परतला आहे हे पाहून बरे वाटले. त्याने त्याच्या गृहराज्यात अधिक सक्रिय व्हावे,” असेही खान म्हणाले.

ज्येष्ठ नेते तारिक अन्वर यांनी तारखांबद्दल काही मतभेद असल्याचे मान्य केले, परंतु यात्रेला उपस्थित राहणे अनिवार्य नसल्याचेही सांगितले. “हा मुळात युवकांचा आणि एनएसयूआय (नॅशनल स्टुडंट्स युनियन ऑफ इंडिया) चा कार्यक्रम आहे. त्यामुळे, आम्ही त्यात सहभागी होण्यास बांधील नाही; मात्र आम्ही शेवटच्या टप्प्यात तिथे पोहोचण्याचा प्रयत्न करू,” असे कटिहारच्या खासदाराने सांगितले. अररियाचे आमदार अबिदुर रहमान यांनीही बिहार विधानसभेत अर्थसंकल्पीय अधिवेशन सुरू असल्याचे अधोरेखित केले.

राज्य विभाग दुर्लक्षित?

तत्कालीन काँग्रेस प्रदेश प्रमुख अखिलेश प्रसाद सिंह यांनी यात्रेच्या उद्घाटन समारंभाला हजेरी लावली असली तरी, यात्रेच्या योजनेबद्दल त्यांना माहिती न दिल्याने ते नाराज होते याबद्दल काँग्रेस वर्तुळात चर्चा होती. दुसरीकडे, सिंग यांनी अशा चर्चांचे खंडन करण्यासाठी किमान तीनदा स्पष्टीकरण दिले आहे.”राजकारणात, ते (सिंग यांचे वारंवार होणारे विधान) हा उच्च कमांडला संदेश देण्याचा एक मार्ग आहे. बिहार काँग्रेस वर्तुळातील प्रत्येकाला माहित आहे की ते (सिंग) लालू यादव यांच्या जवळचे आहेत. त्यांना अशी कोणतीही कृती नको आहे ज्यामुळे लालू किंवा (लालूंचा मुलगा) तेजस्वी यांना दुखापत होईल आणि त्यांना कन्हैया कुमार आवडत नाहीत. हे एक उघड गुपित आहे,” असे एका वरिष्ठ काँग्रेस नेत्याने सांगितले. योगायोगाने, सिंह यांनी त्यांच्या राजकीय कारकिर्दीची सुरुवात लालूंच्या राष्ट्रीय जनता दलापासून (आरजेडी) केली होती, जिथून ते 2010 मध्ये काँग्रेसमध्ये आले होते.

“कन्हैयाला बिहारमध्ये पोस्टर बॉय बनवून, त्याचा आम्हाला फायदा होणार नाही कारण 2019 च्या निवडणुकीत (बेगुसरायमधून सीपीआय उमेदवार म्हणून) तो गेल्या पाच वर्षांपासून पूर्णपणे अनुपस्थित होता. बेगुसरायशी संबंध वगळता त्याचा कोणताही स्थानिक आधार नाही. त्याशिवाय, लालू कुटुंब त्यांच्या कारवायांवर नाराज होऊ शकते. याचा आमच्या युतीच्या चर्चेवरही परिणाम होऊ शकतो. पक्षाला दिल्लीतून एखाद्याला आणण्यापेक्षा स्थानिक नेत्यांना (वाचा, आमदार आणि खासदारांना) अधिक प्रोत्साहन देण्याची गरज आहे,” असे बिहारमधील एका काँग्रेस खासदाराने सांगितले.कन्हैयाच्या प्रवेशामुळे वरिष्ठ पदाधिकारी नाराज का आहेत याबद्दल काँग्रेसच्या आणखी एका राज्य नेत्याने अधिक स्पष्टपणे सांगितले.

“कोणत्याही कष्टाशिवाय किंवा ठोस कृतीशिवाय, त्याला पोस्टर बॉय बनवण्यात आले आहे… या यात्रेचे नाव ‘पलायन रोको नोकरी दो’ यात्रा आहे, पण ती कन्हैयाची यात्रा बनली आहे,” असे एका नेत्याने सांगितले. “जेव्हा तो पाटणा विमानतळावर पदयात्रेसाठी बिहारला पोहोचला तेव्हा त्याच्या समर्थकांनी घोषणा दिल्या, ‘हमारा मुख्यमंत्री कैसा हो, कन्हैय्या कुमार जैसा हो.’ यामुळे अनेक नेत्यांनाही दुखापत झाली कारण त्यांना वाटले की ही एक सुनियोजित रणनीती आहे.” ते सांगतात.  कन्हैय्या हा बिहारच्या बेगुसरायचा रहिवासी आहे आणि तरुणांना लक्ष्य करणाऱ्या यात्रेत सर्वत्र एनएसयूआय नेत्याचे पोस्टर्स आणि फोटो आहेत. अनेकांसाठी, ही यात्रा कन्हैयाच्या बिहारच्या राजकारणात पुन्हा प्रवेश करण्यासाठी एक व्यासपीठ आहे. तो सप्टेंबर 2021 मध्ये काँग्रेसमध्ये सामील झाला आणि जुलै 2023 मध्ये त्याला एनएसयूआय प्रभारी पद सोपवण्यात आले. बिहार काँग्रेस नेत्यांच्या एका गटाचे म्हणणे आहे की कन्हैया आगामी विधानसभा निवडणूक लढवण्याची शक्यता आहे. “सध्या बिहारमध्ये आमचे फक्त 19 आमदार आणि तीन खासदार आहेत. त्यामुळे आमची कामगिरी सुधारण्यासाठी पक्षाला त्यांच्या हालचाली वाढवाव्या लागतील. कन्हैया कुमारच्या प्रवेशामुळे किमान बिहार काँग्रेस मीडियाच्या मथळ्यांमध्ये येते,” असे एका वरिष्ठ राज्य पदाधिकाऱ्याने द प्रिंटला सांगितले.

काँग्रेसचे राज्य प्रवक्ते राजेश राठोड यांनी पदयात्रेत कन्हैयाच्या प्रमुखतेबद्दल असलेल्या अस्वस्थतेला कमी लेखण्याचा प्रयत्न केला. “आपण सर्वजण अशा यात्रेच्या बाजूने आहोत. सध्या तरी यात्रेला चांगला प्रतिसाद मिळत आहे. बिहारच्या राजकारणात कन्हैया कुमारच्या प्रवेशाबाबत कोणताही वाद नाही. आमच्यासाठी पक्ष प्रथम येतो. जर कोणतीही घटना घडत असेल तर त्याचा प्रचार करणे ही आपली जबाबदारी आहे. या यात्रेचा प्रचार करण्यासाठी आपण सर्वजण एकत्र आहोत,” असे त्यांनी द प्रिंटला सांगितले.